برنج یکی از محصولات غذایی درجه یک جهان است. در انگلیسیIce/paddy ، در عربی به آن Irz، در فارسی برنج و در زبان اردو چاوال میگویند. نام علمی آنOryza sativa است. برنج گیاهی از خانواده گرامینه است .(Wasim, 2002) کشت برنج که امروزه در تغذیه صدها میلیون انسان در سراسر جهان نقش مهمی را عهدهدار است در چین و هندوستان سابقه هفت هزار ساله دارد. اعتقاد بر این است که منشا متداولترین گونه برنج، قاره آسیا است. برنج محصول عمده گیاهان زراعی مهم کشورهای در حال توسعه است و قوت غالب بیش از یک سوم جمعیت دنیا را تشکیل میدهد. ٩٠% کل تولید برنج از آسیاست و تمدنهای این ناحیه پیوند عمیقی با برنج دارند. دانهی برنج دارای ٧/٧% پروتئین، ٢/٧٥% مواد غیر ازته، ٤/٠% چربی، ٢/٢% سلولز و ٥/٠% خاکستر میباشد. قابلیت هضم برنج به مراتب بیش از سیبزمینی، گندم، شیر و سایر محصولات غذایی است (نورمحمدی و همکاران، ١٣٨٩). از نظر ارزش غذایی و میزان کالری تولیدی، برنج بر اکثر مواد غذایی مورد مصرف انسان برتری دارد. ضریب هضم مواد آلی دانه بدون پوسته در حدود ٩٢% و ضریب هضم پروتئین آن در حدود ٨٦% میباشد. بیش از ٧٠% برنج دنیا در مناطق نیمهگرمسیری مرطوب آسیا کشت می شود و تنها نقاط کوچکی از مناطق خشک به کشت آن اختصاص دارند، با این حال تولید برنج در بعضی مناطق نیمهخشک، به ویژه در کشورهایی که آب و هوای مدیترانهای دارند، مانند ایالات متحده آمریکا، مصر، یونان، اسپانیا، ایتالیا حائز اهمیت است، زیرا در این مناطق برنج گذشته از اهمیت اقتصادی که دارا میباشد، به لحاظ آنکه می تواند در خاکهای شور و نمکزده کشت شود، در روند اصلاحی این خاکها نقش مهمی را ایفا می کند (نورمحمدی و همکاران، ١٣٨٩).
نخستین اقداماتی که در پایان قرن نوزدهم در استرالیا برای برنجکاری دیم به عمل آمده با شکست مواجه شد. بعدها شالیکاری نقش عمدهای در عمران و آبادانی این مناطق ایفا میکرد. شرایط اقلیمی حاد نیز به ایجاد گونه های خاصی از برنج از قبیل برنج کوهستانی یا برنج نشاشده در آبهای عمیق انجامید. در اثر دخالت عوامل انسانی و انتخاب محیطی، انواع مختلفی که در برابر شوری آب یا قلیاییبودن آن یا سردی هوا در شب مقاوم بود به تدریج به وجود آمد. انواع متعدد برنج که بدین ترتیب بدست آمده به منزلهی گنجینه ژنتیکی ارزشمندی از ژرمپلاسم بود که باید با برنامه اصلاح نژاد فعلی و آینده، حفظ شود (نورمحمدی و همکاران، ١٣٨٩). در آفریقا برنج غذای اصلی مردم گینهبیسائو، گینه، ساحلعاج، لیبریا، سنگال و سیرالئون بوده و جایگزین غلات دیگری همچون سورگوم، ارزن و ذرت شده است. بنابراین افزایش تقاضا برای آن وجود دارد. این افزایش تقاضا همراه با افزایش جمعیت بوده و میزان تولید جوابگوی نیاز مردم نیست .(Seck et al., 2010)
بهترین منطقه رشد برنج بین ٤٥ درجه عرض جغرافیایی شمالی و ٤٠ درجه عرض جغرافیایی جنوبی است. برنج در دمای بالا و رطوبت بالا رشد بهتری دارد. درجه حرارت مطلوب 20 درجه سانتی گراد در طول دوره رشد مورد نیاز است .(Wasim, 2002)
در روسیه برنج با توجه به گسترش روشهای پیشرفته آبیاری اتوماتیک به طور اصولی و علمی توسعه یافته است. عملکرد برنج به ٤-٥/٣ تن در هکتار رسیده است. در گذشته هزینه کارگر تنها هزینه تولید بود. هزینه های کنترل شیمیایی بیماریها، آفات و علفهای هرز منجر به افزایش عملکرد به ٨/٤-٣/٤ تن در هکتار و کاهش مصرف نیروی کار به ١٢٠-٦٠ نفر ساعت در هکتار شد. اما استفاده از آفتکشها و سموم، خطرات زیستمحیطی زیادی دارد. جهت بهبود رشد برنج، باید به طور کامل از کاربرد آفت
خرید اینترنتی فایل کامل :
کشها بوسیله هواپیما جلوگیری و از روشهایی مانند استفاده از ارقام مقاوم به آفات و بیماریها استفاده شود (Tchebotaryov et al., 2004).
امروزه در بیشتر جوامع، بر کشاورزی پایدار تاکید میگردد. کشاورزی پایدار بیشتر به بهرهوری زارعین تکیه می کند و بیشتر، حفظ و نگهداری خاک، آب و دیگر منابع طبیعی را مدنظر دارد. حاصلخیزی خاک، ایجاد جوامعی سالم و فراهمکردن فرصتی برای نسلهای آینده نیز از دیگر اجزاء کشاورزی پایدار محسوب میشوند (اللهیاری، 1391). جهت تحقق کشاورزی پایدار، سه عنصر اساسی آن که عبارتند از حفاظت محیط زیست، شرایط مطلوب اجتماعی و سودآوری اقتصادی باید رعایت شوند. موفقیتهای اقتصادی باید بدون تباهی خاک، آب، هوا، مناظر طبیعی و فلور بومی به دست آورده شود. در اکثر موارد به علت فقدان دانش و قدرت تشخیص، در استفاده از منابع پایه آب و خاک زیادهروی شده است و زراعت فشرده یکی از بزرگترین تهدیدها برای پایداری خاک بوده است (کریمی، 1381). جهت رسیدن به پایداری در کشاورزی باید از روش های خاصی همچون شخم حداقل، مدیریت عناصر غذایی، تناوب زراعی، مدیریت تلفیقی آفات، بیماریها و علفهای هرز، بهره گیری کارآ از گونه ها و ارقام زراعی، استفاده گردد (کریمی، 1381).
امروزه با توجه به گسترش روش های کنترل شیمیایی علیه بیماریها و آفات در کشور، لزوم توجه به کشاورزی پایدار و رفع نیازهای نسلهای آینده احساس میگردد. در حال حاضر بیشتر شالیکاران استان گیلان شالیزارهای خود را علیه بیماری بلاست برنج سمپاشی می کنند و از روش های کنترل بیولوژیک اطلاع درستی ندارند. کارشناسان جهاد کشاورزی نیز تاکنون فقط به کنترل بیولوژیک علیه آفت کرم ساقهخوار برنج توجه داشته و علیرغم خسارت زیاد بیماری بلاست برنج در مزارع شمال کشور، در مورد کنترل بیولوژیک این بیماری اقداماتی صورت نپذیرفته است. یکی از راه های رسیدن به کشاورزی پایدار و افزایش سودآوری کشاورزان استفاده از روش های بیولوژیکی در جهت کنترل بیماریهای مهم زراعی است زیرا این روش کنترل همسو با طبیعت بوده و زیانی به محیط زیست وارد نمیآورد. از سوی دیگر هزینه استفاده از آن کمتر از مصرف سموم شیمیایی است. بر اساس تحقیقات انجام یافته در استان گیلان از روش شیمیایی و روش های زراعی برای کنترل بیماری بلاست برنج استفاده میگردد که هدف از این پژوهش مقایسه اقتصادی بین روش های کنترل بیماری بلاست برنج و انتخاب اقتصادیترین روش کنترل آن است.
1-2- بیان ﻣﺴﺄله
بیماری بلاست برنج که عامل آن قارچ Pyricularia grisea است، یکی از خسارتزاترین عوامل بیماری قارچی در برنج به حساب میآید. این بیماری، تاکنون از ٨٥ کشور دنیا، گزارش شده و هر جا که برنج به صورت تجاری، کشت می شود، وجود دارد و در مراحل نشا، پنجهزنی و خوشهدهی برنج را مورد حمله قرار میدهد. به همین دلیل تحقیقات گستردهای روی آن در دنیا صورت گرفته است. اما هنوز خسارتزاترین بیماری برنج محسوب میگردد (پاداشتدهکایی، ١٣٧٨).
این بیماری اولین بار در ایران توسط شریف و ارشاد در سال ١٣٤٥، از سواحل بحر خزر و سایر محققین، از نواحی دیگر برنجکاری کشور مانند فارس، رامهرمز، میناب، اصفهان، قصر شیرین و گیلان غرب گزارش گردید. در اثر بیماری، روی برگهای گیاهچه و بوته های برنج در مراحل اولیه رشد و پنجهزنی در شرایط مناسب، لکههایی ظاهر شده و سبب برگسوزی می شود و بوتهها اغلب، از بین میروند. آلودگی روی خوشه و گرههای ساقه، غالبا، خسارت زیادی به بار میآورد. تعداد خوشه، کاملا تقلیل یافته و باعث کاهش وزن هزاردانه و کیفیت آنها میگردد. زیان حاصل از بیماری را شریف در سال ١٣٥٣، در استانهای گیلان و مازندران، به طور متوسط، ٧% برآورد کرده است. به گفتهی نامبرده، در پارهای از مزارع، خسارت تا ٨٠% بوده است (اخوت و همکاران، ١٣٦٩).
با توجه به خسارت بالا، کاهش محصول در برخی موارد به ٦٠% تا ١٠٠% هم میرسد. روش های مختلفی برای کنترل این بیماری در ایران و جهان استفاده شده از جمله استفاده از ارقام مقاوم، پیشآگاهی، مبارزه شیمیایی، مبارزه بیولوژیک و کنترل زراعی. علیرغم تلاشها و تحقیقات فراوان در زمینه مدیریت بیماری بلاست برنج، تاکنون به تاثیر اقتصادی و میزان رضایت کشاورزان از کیفیت و کمیت محصول، توجه نشده است.
در این پژوهش، علاوه بر بررسی اثرات روش های مختلف مبارزه با بیماری بلاست در کنترل بیماری، به اثرات اقتصادی و تعیین اقتصادیترین روش کنترل بیماری بلاست برنج پرداخته شده و همچنین مقایسه ای بین نظرات کارشناسان جهاد کشاورزی و کشاورزان منطقه انجام میگیرد.
