1-1- کلیات و اهمیت موضوع
گیاهان دانه روغنی پس از غلات، دومین ذخایر غذایی جهان را تشکیل میدهند. این محصولات علاوه بر دارا بودن ذخایر غنی اسیدچرب، حاوی پروتئین نیز میباشند [26]. دانه های روغنی به دلیل تولید روغنهای با کیفیت بالا و درصد زیادی از اسیدهای چرب و مرغوب از اهمیت شایانی در تغذیه انسان برخوردارند [28، 77]. در حال حاضر، مصرف سرانه روغن خوراکی کشور بیش از 16 کیلوگرم برآورد شده است. لذا با توجه به جمعیت کشور، نیاز به حدود یک میلیون و دویست هزار تن روغن در سال میباشد که بیش از 90 درصد آن از طریق واردات تامین می شود [15]. به این لحاظ لزوم برنامه ریزی بلند مدت و منسجم با هدف نیل به خودکفائی در تولید روغن خوراکی غیر قابل انکار خواهد بود.
کلزا به سرما، کمآبی و شوری نسبتا متحمل است و به دلیل هزینه کمتر تولید و سهولت عملیات زراعی و عملکرد بیشتر روغن در واحد سطح نسبت به سایر دانه های روغنی مورد توجه میباشد [124، 150].
القاء جهش، روشی مؤثر برای بهبود و توسعه تنوع ژنتیکی مورد نیاز اصلاحگران به ویژه برای صفاتی که تنوع ژنتیکی محدودی دارند، میباشد [52]. به طور کلی هدف از القاء جهش مصنوعی افزایش تنوع ژنتیکی، تغییر یک یا چند ژن و شکستن پیوستگی بین ژنهای مطلوب و نامطلوب میباشد. تاکنون، تعداد زیادی ارقام اصلاح شده به کمک برنامه های اصلاحی جهشزایی در گیاهان زراعی روغنی در سطح جهان آزاد شده است [64]. در همین ارتباط اصلاح به کمک جهشزایی در کلزا برای مقاومت به علفکش [93]، مقاومت به بیماریها [123،54]، به محتوای گلوکوزینولات کمتر [63،108]، بهبود کیفیت و محتوای روغن [150] بکار رفته است.
در تایید سودمندی تنوع ژنتیکی القاء شده با جهشزایی در اصلاح گیاهان می توان به آمار بانک اطلاعات ارقام موتانت (Mutant Varieties Database) استناد نمود که تا سال 2011، تعداد 3088 رقم موتانت متعلق به 1700 گیاه زراعی به ثبت رسیده است [88]. شاید جهش بیشترین نقش را در اصلاح کلزا و آفتابگردان ایفا کرده باشند که در آنها جهشهای خودبخودی و القایی در ترکیب با روشهای اصلاح متداول برای تغییر ترکیب روغن و افزایش عملکرد به کار رفته است [53].
با توجه به اهمیت تنوع ژنتیکی در برنامه اصلاح نباتات، وجود معضلات ریزش دانه و حساسیت به آفات نظیر شته و کمبود تنوع گیاه کلزا برای صفات مزبور، مطالعه حاضر
خرید اینترنتی فایل کامل :
به تولید و ارزیابی لاینهای جهش یافته با هدف شناسایی موتانتهای مفید از لحاظ صفات زراعی اهتمام ورزیده است.
فصل دوم: بررسی منابع
1-2- تاریخچه
در سال 1981، تولید رقمهای کلزا با میزان گلوکوزینولات بالا در کنجاله تقریبا متوقف گردید. هماکنون کشورهای چین، کانادا، هند، فرانسه، آلمان، استرلیا، انگلیس و لهستان مهمترین تولید کنندگان کلزا در جهان به شمار میروند [88، 157]. در ایران در سه دهه گذشته، آزمایشهای بهزراعی و بهنژادی متعدد و متنوعی در بخش تحقیقات دانه های روغنی موسسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر بر روی گیاه کلزا صورت گرفته و منجر به معرفی چهار رقم کلزای اصلاح شده با نامهای زرگل، طلاییه، استقلال و ساریگل شده است [30]. متعاقباً ارقام اصلاح شده دوصفر از جمله کالورت، اوکاپی به صورت زمستانه و ساریگل، آپشن و هایولا 401 به صورت بهاره آزاد شده و مورد کشت قرار گرفته است [2].
2-2- کلیاتی درباره کلزا
کلسترول این نوع روغن به دلیل پائین بودن درصد اسیدهای چرب اشباع شده در ترکیب آن مزیت فوق العادهای برای این روغن نسبت به سایر روغنهای نباتی محسوب می شود.
تحقیقات نشان میدهد روغن کلزا، کلسترول خون را در افراد معمولی و افرادی که کلسترول خون آن ها بالاست، کاهش میدهد [3، 125].
