:
الف – تاریخچه گیاه سیب زمینی
ب – مشخصات گیاه شناسی
سیبزمینی گیاهی دولپه، یکساله و از خانواده Solanaceae میباشد. برگها مرکب، گلها پنج قسمتی و دارای رنگهای متفاوتی هستند. میوه ها گرد تا تخممرغی (قطر 3-1 سانتیمتر یا بیشتر)، سبز رنگ، سبز متمایل به قهوهای یا قهوهای بوده و به هنگام رسیدن قرمز تا بنفش رنگ
میشوند و حاوی بیش از 200 تا 300 بذر هستند. ساقه معمولاً سبز رنگ است اما گاهی قرمز یا بنفش، زاویهدار، علفی و در اواخر فصل در قسمت های پایینی نسبتاً چوبی می شود. ریشهها منشعب و نیمه عمیق هستند که حداکثر عمق فعالیت آنها 60 سانتیمتر میباشد ( هوكر[1]، 1990). لقاح در این گیاه به صورت خودگشنی است و از لحاظ زمان رسیدن به ارقام زودرس، میانرس و دیررس تقسیم می شود.
اغلب گونه هایی که به طور معمول مورد کشت قرار میگیرند تتراپلوئید
(2n=4x=48 کروموزوم) هستند. همچنین چهار گونه دیپلوئید (24 کروموزوم)، دو گونه تریپلوئید (36 کروموزوم) و یک گونه پنتاپلوئید (60 کروموزوم) نیز گاهی مورد کشت قرار
میگیرند. مهمترین گونه ای که در سراسر جهان کشت می شود Solanum tuberosum میباشد که یک گونه تتراپلوئید است و دارای دو زیر گونه andigena و tuberosum میباشد. زیر گونه andigena با طول روز کوتاه سازگاری پیدا کرده و زیر گونه tuberosum با طول روز بلند سازگار است. بررسیهای ژنتیکی نشان دادهاند که 32 رقم مورد کشت در هند از زیر گونه tuberosum به دست آمدهاند.
ج – شرایط محیطی
سیبزمینی به طور مشخص متعلق به مناطق معتدل سرد با ارتفاع تقریبی 2000 متر یا ارتفاعات بالاتر در مناطق گرمسیری است. این گیاه به شبهای خنک و خاک دارای زهکشی مناسب و رطوبت کافی نیاز دارد و در عرضهای جغرافیایی پایین در مناطق گرم تولید خوبی ندارد (هوكر، 1990). خاک لومی- شنی حاصلخیز برای این گیاه مناسب است. دمای مناسب برای رشد 20-15 درجه سانتیگراد است و دمای بالای 29 درجه تولید غده را کاهش میدهد. این محصول تا انتهای دوره رشد به 9-7 بار آبیاری نیاز دارد.
د- اهمیت اقتصادی و سطح زیر کشت
طبق آمار سازمان خوار و بار جهانی کشاورزی (FAO)[1] در سال 2007، میزان تولید کل سیبزمینی در جهان 321736483 تن گزارش شده که بیشترین سهم مربوط به چین[2] با 72040000 تن و کمترین میزان مربوط به بنین[3] با تولید 30 تن میباشد. سهم ایران 5240000 تن میباشد. در قاره آسیا تولید کل 135607646 تن بوده و چین و بحرین به ترتیب بیشترین و کمترین تولید را دارا هستند.
در استان همدان سطح زیر کشت سیبزمینی 3/26517 هکتار است که تماماً به صورت آبی کاشته می شود. میزان تولید 77/966016 تن و عملکرد 68/36429 کیلوگرم میباشد.
ه- بیماریهای سیبزمینی
هر گیاهی در طول دوره رشد خود دستخوش آسیبهای مختلف ناشی از شرایط محیطی نامناسب (آب و هوا، نور، رطوبت و خاک)، حمله آفات و عوامل بیماریزا (قارچ، باکتری، ویروس، نماتد و مایکوپلاسما) میباشد. در واقع بیماری به برهمکنش بین میزبان و بیمارگر گفته می شود که تولید و قابلیت استفاده محصول را دچار مشکل می کند. شرایط محیطی نامساعد حتی در غیاب عامل بیماریزا به تنهایی برای صدمه به گیاه کفایت می کند.
گیاه سیبزمینی نیز از این آسیبها در امان نیست. تحت تأثیر عوامل محیطی و ژنتیکی و نوع رقم، ممکن است میزان محصول، اندازه غدهها و بازارپسندی آنها کاهش یابد. عوامل قارچی، باکتریایی، ویروسی، مایکوپلاسمایی و نماتدهای زیادی به سیبزمینی حمله می کنند. برای مثال در سال 1845 بیماری لیت بلایت[1] ناشی از قارچ Phytophthora infestans به سرعت در غرب ایرلند گسترش یافت و باعث از بین رفتن قسمت اعظم محصول سیبزمینی شده و قحطی شدیدی را در پی داشت.
از جمله بیماریهای قارچی مهم میتوان به شانکر رایزوکتونیایی ناشی از
Rhizoctonia solani، پژمردگیهای فوزاریومی و پوسیدگی ریشه فوزاریومی ناشی از گونه های Fusarium، پژمردگی ورتیسیلیومی ناشی از Verticillium albo-atrum، پوسیدگی ساقه ناشی از Sclerotium rolfsii، کپک سفید ناشی ازSclerotinia sclerotiorum، پوسیدگی صورتی با عامل
خرید اینترنتی فایل کامل :
Phytophthora erythroseptica، لکه موجی ناشی از Alternaria solani و خال سیاه ناشی از Colletotrichum coccodes اشاره کرد.
باکتری های Pectobacterium carotovorum pv.carotovorum عامل ساق سیاه،
Erwinia spp. عامل ایجاد پوسیدگی نرم، Streptomyces scabies عامل جرب پودری و
Ralstonia solanacearum عامل پژمردگی باکتریایی از جمله عوامل باکتریایی زیانآور
سیبزمینی هستند.
نماتد طلایی سیبزمینی (Globodera rostochinensis)، نماتد مولد زخم غده (Pratylenchus penetrans) و ویروس X سیبزمینی از جمله دیگر عوامل بیماریزا به شمار میآیند.
و- اهمیت موضوع تحقیق
ازآنجاکه استان همدان یکی از مراکز مهم سیبزمینیکاری کشور محسوب می شود و قارچ
C. coccodes و باکتری R. solanacearum از عوامل بیماریزای مهم این گیاه در این منطقه هستند، انجام تحقیقی پیرامون آنها ضروری به نظر رسید. این عوامل در مزارع سیبزمینی استان وجود داشته و خسارات قابل توجهی را به این محصول وارد میسازند. به دلیل اینکه تکثیر
سیبزمینی با بهره گرفتن از غده صورت میگیرد و همچنین این دو بیمارگر توسط غده نیز منتقل
میشوند و احتمال آلودگی خاک نیز حتماً وجود دارد، بسته به شرایط، بیماریهای مذکور تقریباً هر ساله خسارت زیادی به محصول سیبزمینی وارد میسازند. همانطورکه میدانیم گیاه در یک زمان می تواند تحت تأثیر عوامل بیماریزای مختلف قرار گیرد. حضور یک بیمارگر به همراه سایر عوامل بیماریزا در گیاه ممکن است اثراتی روی یکدیگر داشته باشند. پیرامون این موضوع تحقیقات متعددی در دنیا انجام شده که به مواردی از آنها اشاره می شود. برهمکنش بین چهار عامل R. solani، V. dahliae، C. coccodes و Pratylenchus penetrans میزان کلونیزاسیون بافتهای ریشه و ساقه را تحت تأثیر قرار میدهد (کاتکان[2] و همکاران، 1985). بر اساس مطالعات صورت گرفته توسط تسرور[3] و هازانوفسکی[4] (2001)، تلقیح همزمان C. coccodes و
V. dahliae روی ایجاد علائم در ارقام مختلف سیبزمینی اثرات متفاوتی داشته است.
در ادامه این بررسیها و به منظور آگاهی از وجود یا عدم وجود چنین روابطی بین قارچ و باکتری مورد نظر تصمیم بر انجام این تحقیق گرفته شد. دانستن این موضوع می تواند تا حدی در مدیریت بیماری و به تبع آن کاهش خسارت و هزینهها موثر باشد و لزوم استفاده از غدههای عاری از آلودگی، کشت در خاک بدون آلودگی و استفاده از آب سالم را گوشزد نماید.
افزایش استفاده از تکنیکهای بیولوژی مولکولی در بیماریشناسی گیاهی در چند سال گذشته باعث افزایش تعداد مقالات در نشریات قارچشناسی و بیماریشناسی گیاهی شده که حاوی اطلاعات زیادی راجع به تغییرات ژنتیکی بیمارگرهای گیاهی هستند. تقریباً همه بیمارگرهای گیاهی دارای تنوع درونگونهای و بینگونهای هستند. این تنوع با تکنیکهای مختلف قابل بررسی است. این تکنیکها به سه دسته تقسیم میشوند: روشهای مبتنی بر ویژگیهای ظاهری،
روشهای مبتنی بر DNA و روشهای مبتنی بر پروتئین.
SDS-PAGE[5] یکی از روشهای مورد استفاده در بررسیهای مولکولی است و برای تفکیک زیرواحدهای پروتئینی و فرآورده های حاصل از پیسیآر[6] استفاده می شود. به منظور بررسی الگوی پروتئینی موجودات مختلف، پروتئین آنها استخراج و در ژل پلیاکریل آمید در میدان الکتریکی قرار داده می شود. پروتئینها بر اساس وزن مولکولی در داخل ژل از هم جدا میشوند. پس از طی مراحل مختلف اعم از رنگآمیزی و رنگبری، باندهای پروتئینی در ژل قابل روئیت بوده و میتوان آنها را مورد بررسی قرار داد.
به منظور بررسی تنوع درونگونهای قارچ C. coccodes از نشانگر مولکولی RAPD استفاده شد. RAPD کاربرد زیادی در مطالعات مولکولی دارد و از لحاظ اقتصادی به صرفه میباشد.
[1] Late Blight
[2] Kotcon
[3] Tsror
[4] Hazanovsky
[5] SDS-Polyacrylamide Gel Electrophoresis
[6] Polymerase Chain Reaction
[1] Food and Agriculture Organization
[2] China
[3] Benin
[1] Hooker
