1-1-1 طرح مسأله
مسأله خرد و خرد ورزی چیزی است که انسان از ابتدای خلقتش با آن سروکار داشته و در بسیاری از موارد نیز آفات بی خردی گریبان گیر او شده است. در طول تاریخ بشر بی خردی بسیاری از انسانها باعث شده تا خطا کنند و صلاح خویش را تشخیص ندهند و به وظیفه خود به درستی عمل نکنند. این اشتباهات گاهی چنان زیاد است که قابل جبران نیست تا جایی که گاهی بی خردی باعث انحراف از صراط هدایت و قرار گرفتن در مسیر باطل می شود .
بنابراین لازم است نشانه های خردورزی بر سی و تبیین شود. سپس نشانه ها ی نابخردی و آفات آن و عواملی که باعث زوال خرد میشوند نیز باید مورد بررسی قرار گیرد. از آنجا که این مسأله دارای ابعاد گوناگونی می باشد باید آن ابعاد نیز تشریح گردد و نشانه ها ی صاحبان خرد و نابخردان مشخص شود. از این رو تصمیم گرفته شد تا به سخنان شخصیتی که خود نمونهی بارز خرد و خرد ورزی است مراجعه شود و او کسی نیست جز امیرالمؤمنین علی(ع) ؛ کسی که نشانه های خرد و خرد ورزی در گفتار و کردار او مشهود و نمایان است.
- نشانه های خرد کدامند؟
- آفات و آسیب های خرد چیست؟
- نشانه های نابخردی کدامند؟
1-1-2- پیشینه ی موضوع
خرد و خردورزی و آفات خرد مسأله ای است که انسان همواره با آن سروکار داشته است. در بسیاری از مواقع سعادت و شقاوت انسان در گرو این مسأله است. انبیاء الهی نیز همواره مردمان را به تفکر، تعقل و خردورزی دعوت کرده اند و پرستش غیر خدا و نافرمانی او را کاری نامعقول و به دور از خرد دانسته اند. در قرآن کریم و روایات معصومین علیهم السلام بسیار دعوت به تفکر و تعقل و خرد ورزی شده است و از نابخردی نهی شده است.
در نهج البلاغه و دیگر کلمات امیرالمؤمنین علیه السلام درباره ی این مسأله بسیار بحث شده است و شارحان و مترجمین نهج البلاغه ذیل فرازهای مربوطه توضیحاتی آورده اند. اما کتاب یا مقاله ای که به طور مستقل به این موضوع پرداخته باشد مشاهده نشد. البته برخی از پایان نامه ها در رابطه با تفکر و تعقل نگارش یافتهاند که عبارتند از:
«ارزش تعقل و تفکر از دیدگاه قرآن و سنت» از« هاجر کرمانی »که در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران، شمال. در سال 1374 نگارش یافته است. در این پایان نامه بیشتر روی ارزش تعقل و تفکر یا خردورزی تکیه شده نه نشانه ها، اوصاف و آفات آن و دیگر این که این مسأله راازدیدگاه قرآن و سنت بررسی نموده نه کلام امیر المؤمنین(ع) .
در فصل اول پس از بیان کلیات تعاریفی از تعقل و عقل و رابطه ی بین این دو آمده است. در فصل دوم اهمیت اسلام به اندیشه ورزی و امتیاز اسلام بر سایر ادیان، رابطه
خرید اینترنتی فایل کامل :
ی تعقل و تدین و عقل و شرع و محدودة تفکر و تعقل از دیدگاه روایات بیان شده است. در فصل سوم ارزش و جایگاه خرد و خردمند و بعضی از خصوصیات خردمندان در روایات آمده است. در فصل چهارم برخی آفات و موانع تعقل از دیدگاه روایت بیان شده است. در فصل پنجم تبعات و پیامدهای عدم تعقل از نظر قرآن و روایات مورد بحث قرار گرفته است. این پایان نامه نیز گرچه در برخی موارد به موضوع مورد بحث ما نزدیک است اما تفاوت آن با موضوع مورد بحث ما کاملاً مشهود است.
«جایگاه تعقل و تفکر در قرآن و فلسفه ی اسلامی» اثر «کیومرث نصیری» نیز مانند دو مورد گذشته با موضوع مورد بحث ما کاملاً متفاوت است و به وجوهی غیر از آنچه مد نظر ماست پرداخته است. این پایان نامه سال 1374 در دانشگاه اسلامی کرج نگارش یافته است و شامل شش فصل با عناوین ذیل است: تعاریف عقل و فکر، تعقل و تفکر در قرآن،واژه های مرادف شناخت در قرآن، جایگاه تعقل و تفکردر فسلفه اسلامی، دیدگاه فلاسفه اسلامی در باب تعقل وتفکر، مباحث مربوط به عقل در فلسفه مشاء.
1-1-3- هدف تحقیق
از آنجا که خردمندی و خردورزی مایه ی سعادت دنیوی و اخروی انسان است برای کسانی که در پی دستیابی به سعادت هستند لازم است در زندگی رفتار و سلوک خردمندانه داشته باشند.
خدای متعال در قرآن کریم صاحبان خرد ناب را بهره مند از بشارت های الهی دانسته و می فرماید: «فبشّر عباد الّذین یستمعون القول فیتّبعون أحسنه أولئك الّذین هدهم اللّه وأولئك هم أولوا الألبب؛[1] پس بندگان مرا بشارت ده! همان كسانى كه سخنان را مىشنوند و از نیكوترین آنها پیروى مىكنند آنان كسانى هستند كه خدا هدایتشان كرده، و آنها خردمندانند”.
در آیه ای دیگر عقل و خرد، ابزار شناخت پاكی ها و ناپاكی ها معرفی شده است و می فرماید : «قُلْ لا یَسْتَوِی الْخَبیثُ وَ الطَّیِّبُ وَ لَوْ أَعْجَبَكَ كَثْرَةُ الْخَبیثِ فَاتَّقُوا اللَّهَ یا أُولِی الْأَلْبابِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ؛[2] بگو: هیچ گاه ناپاك و پاك مساوى نیستند هر چند فزونى ناپاك ها، تو را به شگفتى اندازد! از(مخالفت)خدا بپرهیزید اى صاحبان خرد، شاید رستگار شوید!»
بنابراین همان طور که در بیان مسأله گفته شد در این تحقیق مسأله ی اصلی بیان اوصاف و نشانه ها ی خرد و خردورزی و آفات آن است. در این باره ممکن است نظرات مختلفی موجود باشد و صاحب نظران با بهره گرفتن از تجربیات و علم خود بتوانند مطالب ارزشمندی را ارائه دهند اما این مطالب از آنجا که با علم و تجربه ی بشری به دست آمده است از اتقان و استواری لازم برخوردار نخواهد بود و کامل و جامع نیست. پس باید در این مورد به کسی مراجعه کرد که به صحت سخنان او اطمینان داریم و به عصمتش ایمان داریم.
کسی که حتی گذر قرنها خللی به سخنش وارد نکرده است و از ارزش سخن او نکاسته است. و چنین ویژگی تنها در سخنان معصومین (ع) بویژه امیرالمؤمنین(ع) یافت می شود .
1-1-4- روش تحقیق
این تحقیق از نظر نوع(سطح( توصیفی- تحلیلی و از لحاظ تعداد محقق فردی است. شیوه ی جمع آوری اطلاعات در آن کتابخانه ای است و در آن ضمن استفاده از منابع دست اول از دیگر کتب مرتبط با این موضوع نیز استفاده شده است.
با توجه به این که هدف از این تحقیق بیان نشانه ها و آثار خرد و نابخردی و آفات خرد از کلام امیرالمؤمنین(ع) است، باید به نهج البلاغه و کتاب های مرتبط که در این زمینه تألیف شده است مراجعه نمود تا مطالب مورد نیاز با بهره گرفتن از فیش برداری جمع آوری شوند و در پایان با تحلیل یافته ها به یک جمع بندی کلی برای ارائه ی نتیجه ی مطلوب رسید.
[1] – زمر(39) 17و18
[2]– مائده(5)100.
