این رساله، تحقیقی است برای جداسازی، شناسایی و تعیین مقدار ترکیبات موجود در اسانس چهار نمونه گیاه محلی منطقه تربت حیدریه واقع در استان خراسان رضوی (شکل1-1) که با روشهای مختلف به انجام رسیده است. مهمترین مزیت روشهای تجزیهای به کار رفته بهویژه مایکرویو، استفاده از حداقل نمونه و در زمان اندک نسبت به روشهای قدیمی میباشد [1].
این گیاهان، بهترتیب درمنهی دشتی 1، نان کلاغ 2، زعفران 3 و خاکشیر 4 هستند که جملگی به صورت طبیعی در گسترهی وسیع در تربت حیدریه دارای پراکنش وسیع هستند. امروزه، استفاده از اسانس ها، فرآوری، تجزیه و مدلسازی فاکتورهای وابسته به طور گسترده در کانون توجه محققین واقع شده است [2-28]. نظر به اینکه شناسائی پروفیل شیمیائی گیاه خاکشیر نیاز به بررسیهای تکمیلی بیشتر دارد، در این پایان نامه به این گیاه پرداخته نشده است.
1-2- منطقه نمونهبرداری: تربت حیدریه
تربت حیدریه (شکل 1-1)، یکی از شهرهای استان خراسان رضوی و مرکز شهرستان تربت حیدریه است. تربت حیدریه در ۱۴۰ کیلومتری جنوب مشهد و ۱۰۰۵ کیلومتری تهران است. شهرستان تربت حیدریه، با ۵۳ کیلومتر مربع وسعت، در طول جغرافیائی 13/59 درجه و عرض جغرافیایی 16/35 درجه قرار گرفته و ارتفاع آن ۱۳۳۳ متر از سطح دریا میباشد. جمعیت این شهر طبق سرشماری سال ۱۳۹۰ مرکز آمار ایران، برابر با ۱۳۱۱۵۰ نفر بوده‌است [29].
شکل1-1- موقعیت نسبی شهرستان تربت حیدریه در نقشهی ایران
تربت حیدریه از شرق به شهرستانهای تایباد و تربت جام و رشتخوار، از غرب به کاشمر، از شمال به مشهد، نیشابور و فریمان، از جنوب به شهرستان مهولات منتهی می‌شود. در حوزه شهرستان، 5 شهر (تربت حیدریه (مركز شهرستان)، رباط سنگ، دولت آباد و كدكن و بایگ)، 5 بخش (مركزی، بایگ، زاوه، رباط سنگ و كدكن)، 11دهستان و 350 روستا وجود دارد. مساحت این شهرستان، به طور متوسط 9945 كیلومتر مربع است. ناهمواریهای شمالی این شهرستان، دنبالهی كوههای شاهجهان و رشته جنوبی از یک طرف به كوههای جام و از طرف دیگر به كوه سرخ كاشمر و كوه میش سبزوار متصل است. در بین این رشته كوهها، دشتهای حاصلخیز و آباد مانند جلگهی رخ و دشت زاوه وجود دارد كه رودهای متعدد كوشك و بزرگی آنها را مشروب میكند.
منطقه تربت حیدریه، بزرگترین تولیدکننده زعفران در جهان محسوب می‌شود. بایگ، یکی از شهرهای تربت حیدریه مرکز ابریشم ایران نام گرفته و بالغ بر ۸۰٪ ابریشم کشور در این محل تولید می‌شود. خربزه، پسته و بادام نیز از دیگر محصولات کشاورزی این منطقه است. همچنین، معادن طلای زرمهر تربت حیدریه که در روستای زرمهر واقع شده است، تولیدکننده اولین شمش‌های طلا در کشور است که در بازار بورس اوراق بهادار تهران معامله می‌شوند. تربت حیدریه در قدیم با نام زاوه شهرت داشته است. پیشینهی تاریخی تربت حیدریه بهنام زاوه بهدوران قبل از اسلام دوره اشکانیان برمی گردد و بهمناسبت مقبرهی قطبالدین حیدر که از معاصرین عطار و از صوفیان قرن ششم هجری بوده بدیننام خوانده شده است. قطبالدین حیدر ترك فرزند تیمور فرزند ابوبكر فرزند سلطانشاه سالوری از شاهزادگان ازبك و از تبار خاقان ترك بوده است. وی مجذوب شیخ ابوالقاسمی كه در زاوه سكنا داشته است شده و به هوای شیخ راهی این دیارگردید. قطبالدین حیدر را مردی صاحب باطن، مجذوب مطلق و اهل ریاضت و كرامت توصیف كردهاند.
مورخین عرب فتح تربت حیدریه را در سال 30 هجری توسط عبدا… ابن عامر در زمان خلیفهی سوم ثبت نموده اند. جوینی این شهر را یكی از شهرهای معمور و آبادان خراسان قدیم در زمان ورود مغولان گزارش نموده است. مردمان زاوه نخستین قربانیان حملهی مغولها به ایران بوده اند و این شهر در حمله مغولان در سال 617 قمری مانند سایر شهرهای این سامان ، ویران گشته است. این شهر پس از حملهی مغولها، صحنهی ناملایمات سیاسی و هجوم اقوام بیگانه بوده است. مقاومت دلیرانهی مردم این خطّه در برابر هجوم بیگانه (از حملهی ازبكها در اوایل قرن نهم هجری تا یورش نیروهای روس و انگلیس و آلمان در جنگ دوم جهانی) در جایجای كتب تاریخی مشهود است.
خرید اینترنتی فایل کامل :
بنای زاوه را به زوطهماسب نسبت می‌دهند. تربت حیدریه پس از دوره صفوی به صورت شهر در آمد. درواقع، شهر در حدود دویستسال پیش یعنی دوره حاکمیت اسحاقخان قرایی از خوانین و رجال سیاسی عصر قاجاریه رونق گرفت. اسحاقخان به مرمت و آبادانی شهر پرداخته و آن چنان تحولی در شهر بوجود آورد که این شهر تا مدتها به تربت اسحاقخان معروف بوده‌است. تربت حیدریه در مسیر رشد خود و برای اینكه تا این اندازه بزرگ شود، چندین روستا را بلعیده است. روستاهایی كه تا كنون به نفع گسترش این شهر از بین رفتهاند شامل ملكی، ضیاءالدین، قاسمآباد، مظفریه، حسنی، منصوریه، رباط پایین و حیدرآباد میباشند. رشد شهر از مناطق اولیه آن یعنی رباط بالا، باغ سلطانی و كوچه قلعه كهنه شروع شده و در سه جهت شمال، جنوب و غرب شروع به گسترش نموده است. در دو انقلاب معاصر ایران یعنی انقلاب مشروطه در سال ۱۲۸۵ شمسی و انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ شمسی، تربت حیدریه از شهرهای پیشتاز بوده‌است. در حال حاضر تمامی واردات و صادرات مرزهای دو قارون و عشق آباد میبایست از تربت حیدریه عبور كند.
1-2- 1- آب و هوا
این شهرستان، در مناطق شمال و شمال غرب به طوركلی دارای آب و هوای نوع كوهستانی با زمستانی سرد و تابستانی معتدل و در مناطق جنوبی و جنوب غرب دارای آب و هوای نوع كویری (نیمهصحرایی) با تابستان گرم و خشك میباشد.
1-2- 2- پوشش گیاهی
پوشش گیاهان طبیعی آن بنه، زیره كوهی، زالزالك، خاكشیر، زعفران، زرشك، كتیرا و… میباشد.
1-2- 3- میزان بارندگی و درجه حرارت
متوسط بارندگی سالیانهی این شهرستان، 200 میلیمتر است كه بیشتر در زمستانها و اوایل بهار میبارد. حداكثر درجه حرارت به 41 درجه سانتی گراد و حداقل آن به 22 درجه زیر صفر میرسد. حداكثر رطوبت جو 100% و حداقل آن 6% است.
1-2- 4- وضعیت كشاورزی
تربت حیدریه، قطب كشاورزی استان خراسان با وجود آب و هوای متنوع و منابع غنی آب كه باعث رونق كشاورزی این شهرستان گردیده است، دارای محصولات عمده مانند گندم، جو، پسته، زعفران، بادام، زیره، پنبه، چغندر قند و صیفیجات میباشد. بعلاوه، پرورش دام و طیور، زنبور عسل، كرم ابریشم و … از مشاغل عمدهی مردم این شهرستان است و تعدادی از محصولات فوق (زعفران و ابریشم) در سطح كشور رتبهی اول را احراز نموده اند. مقام اول كشوری و استانی در زمینه كاشت و برداشت محصول زعفران با 02/52 تن زعفران در سال و متوسط برداشت 4 كیلوگرم در هكتار به خود اختصاص داده است. همچنین، شهرستان مقام اول در تولید و سطح زیر كشت چغندر قند و مقام دوم سطح زیر كشت و تولید گندم را دارا میباشد. در شکل (1-2) نقشهی جغرافیائی مبسوط این شهرستان آورده شده است [29].
