در ایران سالانه تعداد زیادی زمینلغزش به ثبت میرسد كه با توجه به زیانهایی كه به این ترتیب و بر اثر لغزشزمین به وجود میآید، شناسایی و بررسی تودههای لغزشی و انجام تحلیل پایداری به منظور ارائه راهكارهای پایدارسازی آن ضرورت مییابد. زمینلغزش سیمره در رشتهكوه زاگرس یكی از بزرگترین و كمیابترین زمینلغزشهای جهان میباشد كه در زمان ماقبل تاریخ اتفاق افتاده است. همچنین زمین لغزشهای ناشی از زلزله خرداد 1369 منجیل در شمال ایران با 200 كشته و مدفون شدن روستاهای فتلك و گلدیان به همراه اهالی آنها و نیز زمینلغزشهای ناشی از بارندگیهای سنگین سال 1372 در گیلان با 6 نفركشته و ویران شدن بیش از 1600 خانهی مسكونی، از جمله زمینلغزشهای مهم در ایران به شمار میآیند كه موجب توجه بیشتر مجامع علمی به این پدیده گردیده است]10[.
جالب توجه است كه با وجود پیشرفتهای زیادی كه در تجزیه و تحلیل مكانیسم زمینلغزشها انجام گرفته است، هنوز نمی توان زمان وقوع یک زمینلغزش را پیش بینی كرد. نخستین نشانهای كه لغزش زمین را در آیندهای نزدیک بازگو میكند، تركهای سطحی است كه در بخش بالایی شیبها، موازی راستای دامنه بوجود میآیند و بطور فزایندهای گسترش مییابند. با پرشدن تدریجی آبهای سطحی در این تركها، تودهی خاكی یا سنگی ضعیفتر می شود، نیروی رانش افقی افزایش مییابد و لغزشزمین آغاز می شود. از آنجا كه گسیختگی در تودهی سنگ ممكن است به تدریج و به صورت پیشرونده روی دهد، بنابراین تنش برشی میانگین كه به مقدار زیادی از مقاومت برشی تودهی سنگی- خاكی بیشتر است، می تواند لغزش زمین را موجب شود.
تبدیل مناطق شیبدار به مناطق مسكونی و ساخت و ساز و فعالیتهای عمرانی بر روی شیروانیها، بهمنظور احداث راه، ساختمان و… و بطور كلی برهمزدن توپوگرافی زمین، سبب ایجاد زمین لغزشهای بسیار میگردد كه پیامدهای آن، خطرات جانی و مالی برای ساكنان مستقر بر روی اینگونه شیروانیها، دیركردهای ناخواسته و افزایش هزینه برای فعالیتهای عمرانی است. لذا با توجه به زیانهایی كه به
این ترتیب و بر اثر لغزش زمین به وجود میآید، شناسایی و بررسی تودههای لغزشی و انجام تحلیل پایداری به منظور ارائه راهكارهای پایدارسازی آن ضرورت مییابد. نادیده گرفتن راهكارهای پیشنهادی جهت پایدارسازی باعث از دست رفتن عملكرد در نظر گرفته شده برای آن شیب و یا حتی باعث از دست دادن جان عدهای از انسانها میگردد.
منطقه مورد مطالعه تپهی واقع در محوطهی دانشگاه یاسوج میباشد که احداث ساختمانهای متعدد مسکونی همچون خوابگاههای خواهران و همچنین ساختمانهای خدماتی مانند سلف سرویس مرکزی، ساختمان بانک، ساختمان کتابخانهی مرکزی، ساختمان حسینیه( هنوز احداث نشده) و مسجد دانشگاه و به علاوه وجود جادهی دسترسی به این اماکن در سطح شیروانی، لزوم توجه به وضعیت پایداری این منطقه را افزایش داده است. بدین منظور ساختارهای زمینشناسی و ژئوتكنیكی گستره طرح مورد مطالعه قرار گرفت و جهت درك هر چه بهتر دلایل بروز ناپایداری، عملیات صحرایی و آزمایشگاهی نسبتاً جامعی شامل: نقشه برداری محدوده مورد مطالعه، آزمایشات محلی، حفر چاههای دستی و ماشینی به همراه نمونهبرداری و همچنین مطالعه ترانشههای احداث شدهی موجود در محدوده طرح، انجام شد.
این تحقیق در پی آن است كه با شناسایی محدوده مورد مطالعه، عوامل مؤثر در ناپایداری شیبها را مورد بررسی قرار داده و سپس با بهره گرفتن از نرمافزارهای پلکسیس[1] و ژئو اسلوپ[2] به تحلیل پایداری شیبها بپردازد و در صورت ناپایداری، نواحی آسیبپذیر را شناسایی کرده و راهكارهایی را جهت بهبود خاک این نواحی ارائه دهد.
- تاریخچه و آمار زمینلغزش
موضوع زمینلغزش در بعضی از کشورها از اهمیت زیادی برخوردار است. در اینجا به چند نمونه از این زمینلغزشها اشاره میکنیم.
- زمینلغزشهای اتفاق افتاده در ایران
در ایران به دلیل نبودن آمار دقیق، زمینلغزشها به طور کامل ثبت نشده اند. اما آمار پراکنده حکایت از بالا بودن خطر زمینلغزش در ایران دارند. در طول تاریخ رشتهکوههای البرز و زاگرس شاهد زمینلغزشهای عظیمی در دامنههای خود بوده اند. آمارها، خسارات وارده از زمینلغزش در ایران را بیشتر از یکصد میلیون دلار در سال گزارش میدهند]1[. در ادامه تعدادی از بااهمیتترین این زمینلغزشها آورده شده است.
- زمین لغزش سیمره
این زمینلغزش یکی از بزرگترین و کمیابترین زمینلغزشهای جهان است که در زمان ما قبل تاریخ در کبیر کوه واقع در رشتهکوه زاگرس اتفاق افتاده است. عمق متوسط این زمینلغزش، چهارصد متر و در سازند آسماری[3] و پابده[4] بوده است. به موجب این زمینلغزش تودهای به حجم تقریبی 30 کیلومتر مکعب به طرف درهی سیمره حرکت کرد و این درهی قدیمی به همراه رودخانهی کاشکن مسدود شد]1[.
- زمین لغزشهای ناشی از زلزلهی خرداد ماه سال 1369 منجیل در شمال ایران
در اثر این زمینلغزشها که بیشتر از یکصد مورد گزارش شده است، بیشتر از دویست نفر جان خود را از دست دادند. همچنین جادهها و راه های روستایی بسیاری تخریب و یا مسدود گردیده و به خطوط انتقال آب و برق خسارات قابل توجهی وارد شد و مساحت زیادی از باغها و کشتزارها از بین رفت]1[.
- زمینلغزشهای ناشی از بارندگی سنگین سال 1372 در گیلان
در پی این بارندگیها که در حدود 200 میلیمتر در روز گزارش شدند. بیش از یکصد مورد زمینلغزش در استان گیلان به وقوع پیوست که در نتیجه آن 1600 منزل
خرید اینترنتی فایل کامل :
مسکونی در 70 روستا تخریب شد و بیش از یکصد هکتار از کشتزارهای چای دچار آسیب کلی گردید]1[.
- زمین لغزشهای ناشی از بارندگی سال 1372 در چهارمحال و بختیاری
در پی این بارندگیها، چندین زمینلغزش در استان چهارمحال و بختیاری اتفاق افتاد که بزرگترین آن زمینلغزش چیلو در روستای اردل بود که در نتیجه این زمینلغزش 6 نفر جان باختند. سطح تخریبی این زمینلغزش در حدود سیصد هکتار گزارش شده است] 1 [.
- زمینلغزش روستای عنا واقع در استان فارس
این روستا در زمستان 1371 شاهد زمین لغزش بزرگی بود که طی آن خسارات کلی به ساختمانهای روستا وارد شد. با توجه به بررسیهای انجام شده، منشأ این زمینلغزش دو عامل بارندگی و زلزله شناخته شد]2[.
- زمین لغزش شهر گرمی واقع در استان اردبیل
در پی بارندگیهای مهرماه 1374 زمینلغزشی در این شهر اتفاق افتاد و موجب تخریب بخشی از ساختمانهای شهر گردید]3[.
از دیگر زمینلغزشهای بزرگ در ایران میتوان به زمینلغزش بزرگ معدن سرب و روی انگوران، زمینلغزش جادهی امامزاده علی- آباسک در بهار 1377 و شکست گوهای در روز دهم فروردین ماه سال 1386 در کیلومتر 103 جادهی کرج-چالوس اشارهکرد]3[
- زمینلغزشهای اتفاق افتاده در خارج از ایران
تعدادی از بااهمیتترین این زمین لغزش در زیر آورده شده است:
- زمینلغزشهای ایالت کانسو چین در سال 1920
در طی یک سری زمینلرزه در این ایالت، زمینلغزشهایی اتفاق افتاد، که نزدیک به یکصد هزار نفر تلفات جانی به دنبال داشت]4[.
- زمینلغزشهای کنارهی کانال پاناما
در زمان احداث این کانال این زمین لغزشها به وقوع پیوست و باعث شد که در زمان جنگ جهانی اول این کانال بسته شود. مصالح ریزشی حاصل از این زمینلغزشها آنقدر زیاد بود که برای بازگشایی موقت کانال، جابجایی حداقل 45 میلیون متر مکعب از این مصالح نیاز گردید]4[.
- زمینلغزشVaiont(1960 & 1963)
سد بتنی وایونت[5] به ارتفاع 265 متر، طول 160 متر و حجم مخزن 115 میلیون متر مکعب در منطقه وایونت در یکصد کیلومتری شمال شهر ونیز ایتالیا در سال 1960 پس از اولین آبگیری دچار لغزشی در قسمت شیبهای اطراف مخزن شد و طی آن هفتصد هزار مترمکعب از مصالح شیب در مدت ده دقیقه به طرف دریاچهی سد سرازیر گردید. در سال 1963 زمینلغزش دیگری در دیوارهی مخزن سد اتفاق افتاد که خسارت زیادی بر جای گذاشت. در این زمین لغزش یک بلوک به حجم 270 میلیون مترمکعب و با سرعت 30 متر بر ثانیه به سوی دریاچهی پشت سد لغزش کرد. در نتیجه این لغزش ناگهانی موجی به ارتفاع 250 متر ایجاد شد و به طرف درهی پایین دست جریان پیدا کرد. در اثر این حادثه، بدنهی سد تخریب نشد ولی متاسفانه 2500 نفر از اهالی منطقه جان خود را از دست دادند]5[.
- زمینلغزش (1953 ) Vaerdalen در نروژ
این زمینلغزش در شمال نروژ و در تودههای رسی حساس اتفاق افتاد. طی این زمینلغزش یک لایهی رسی بواسطه تأثیر جریان آب رودخانه، به حرکت درآمد و حجمی معادل 55 میلیون متر مکعب مواد خاکی را در مدت 30 دقیقه به درهی رودخانهی ویردالن[6] فرو ریخت و منطقهای به وسعت 8.5 کیلومتر مربع را پوشاند. سد حاصل از انسداد این دره باعث ایجاد دریاچهای به وسعت 3.2 کیلومتر مربع شد. در این حادثه یکصد و یازده نفر جان خود را از دست دادند]6[.
- تعریف زمینلغزش
زمینلغزش توسط گری و لیزر[7] به صورت« حرکت مصالح تشکیل دهنده شیب شامل سنگهای طبیعی، خاک، خاکریزهای مصنوعی و یا ترکیبی از اینها، به طرف پایین و بیرون» تعریف شده است]3[.
ترزاقی[8] نیز زمین لغزش را اینگونه تعریف می کند: « همانطور که تنش تحمیل شده به توده، به مقاومت برشی متوسط نزدیک می شود میزان خزش[9] افزایش مییابد، تا جایی که نهایتاً اشکالی از شکستگی سریع به طور نسبی ظاهر میشوند، برای این حالت اصطلاح زمینلغزش[10] به کار برده شده است]3[.
از اولین علائم وقوع زمینلغزش، پیدایش شکافهای کششی است که معمولاً در جهت عمود بر شیب ایجاد میگردد. همچنین بالا آمدن یا متورم شدن پنجهی شیب می تواند علامتی برای شروع گسیختگی در شیب باشد. در پدیده زمین لغزش عوامل متعددی میتوانند با یکدیگر ادغام گردیده و نهایتاً منجر به آن گردند که نیروی برشی روی سطح مشخصی از تودهی خاک و یا سنگ از مقاومت برشی نهایی آن بیشتر شود و در نتیجه لغزش زمین اتفاق بیفتد. در این رابطه رفتار مقاومت برشی خاک و یا تودهی سنگی از اهمیت بسیار برخوردار است.
