با شروع سلطنت قاجار و هم زمان با گسترش روابط اروپاییان با ایران و وقوع مناقشات ایران با کشورهای روس و انگلیس، شکستهای پی در پیِ نظامی، سبب عقد قراردادهایی جهت جبران این ناکامیها شد که، در نهایت شکستهای سیاسی را نیز بدنبال داشت. جهت چارهجویی این امر مهم و در پی فراگیری علم و تکنولوژی غرب، شاهد نفوذ اجتماعی و فرهنگی اروپائیان و ایجاد تحولات گسترده در ارکان نظام سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در ایران هستیم. تحولاتی که با تغییر نحوه نگرش به فرهنگ گذشته و هم چنین جهان پیش رو، بنیانهای هنری را نیز در ایران متأثر ساخت. وجوه دوگانه فرهنگ در جامعه، سبب دوگانگی درونی هنرمند و در نتیجه، دوگانگی هنر ایران گردید. چرا که وی از یک سو، هنوز به هنر گذشته تمایل داشته و پایبند هنجارها و معیارهای سنتی خویش بوده و از سوی دیگر، دنیای مدرن، جذابیت بسیاری را، برای وی در برداشت که ثمره آن برای هنرمند دوره قاجار، دیدی دو سویه است که منجر به تجربه، هنری نو می شود که در همه زمینهها از جمله معماری، هنری سنتی که فنون و دستآوردهای آن تا قبل از آن دوره، از نسلی به نسل دیگر منتقل شده و به بیان دیگر، میراث معماری گذشتگان بود، تأثیر گذارد.

با ایجاد تحول و تغییر در زمینه ساخت و ساز بناها به لحاظ کالبدی و ظاهری، تزئینات وابسته به معماری دوره قاجار نیز دستخوش تغییراتی فراوان گشت. در این بین، تحول در شکل و ساختار پنجره ها و نورگیرها، از جمله ارسیها که جنبه تزئینی و کاربردی آنها، بطور همزمان در بناهای این دوره منظورنظر معماران بوده، امری اجتناب ناپذیر مینمود.

ارسیها در معماری دوره قاجار، هم به لحاظ ساختاری و هم به لحاظ تزئینی با ارسیها در دوره های قبل یعنی دوره های صفویه و زندیه متفاوت بوده اند. هدف از انجام این پژوهش، بررسی این تغییرات و هم چنین تعیین گستره آن در زمینه ساخت ارسی میباشد. چرا که میراث امروز ما در حوزه هنر، در ارتباط با تحولات آن دوره بوده و این که شناخت تاریخ و گذشته خود، چراغ راه آینده است. اولین قدم جهت انجام این پژوهش، بررسی پیشینه تحقیق بود که با گردآوری و مطالعه آثار انجام شده در این زمینه، این موضوع روشن شد که تزئینات و ساختار ارسی در این دوره، بصورتی کلی بررسی شده و اغلب در این حوزه اشاراتی گذرا به تأثیرات غرب انجام گرفته است. شایان ذکر است که همه این آثار پژوهشی، به نوبه خود قابل تقدیر بوده و هر یک تلاشی در جهت روشن نمودن زاویهای از این امر مهم بوده است. با انجام این پژوهش سعی شده تا تأثیرات غرب در ساختار و تزئینات ارسیها در این دوره بررسی و شناسانده شود، هرچند قدمی ناچیز در این مسیر بوده باشد.

این پایان نامه در چهار فصل تنظیم شده است:

در فصل اول به کلیّات تحقیق پرداخته شده است که در واقع مسیر پژوهش را روشن و با بیان روش و مراحل کار، رسیدن به هدف را امکان پذیر ساخته است. در فصل دوم، به مبانی نظری پژوهش و بررسی تاریخچه استفاده از چوب و هم چنین جایگاه نور و تاریخچه استفاده از نورگیرها در معماری ایران پرداخته شده است. در فصل سوم که بدنه اصلی این پژوهش میباشد، در دو بخش اصلی به بررسی ساختار و تزئینات ارسیها در دوره قاجار پرداخته گردیده و جهت درک بهتر مطلب و هم چنین سندیت بخشیدن به مباحث ارائه شده، از تصاویر آثار به جای مانده، نمونههایی آورده شده است. و در نهایت در فصل چهارم به جمع بندی مطالب و نتیجه گیری و تحلیل فرضیه ها پرداخته شده است.

در پایان ذکر این نکته ضروری است که آنچه در این پژوهش آمده، حاصل تلاش چند ماههای است که تحت نظر راهنمایی و مشاوره و مصاحبه با اساتید ارجمند و فرهیخته، مراجعه به کتابها، پایان نامهها، مقالات، اسناد مختلف و مراجعه حضوری و عکسبرداری از ارسیها در اماکن تاریخی، در نقاط مختلف در ایران، جمع آوری شده است.

خرید اینترنتی فایل کامل :

اما علیرغم همه کوششهایی که انجام شده، نگارنده این پژوهش را خالی از لغزش و نارسایی نمیبیند و در نتیجه خود را از نقد، راهنمایی و آموختن بینیاز نمیداند.

1-1-بیان مسئله:

ارسی از جمله آرایههای چوبی است که میتوان آن را در زمره شاخصترین جلوههای هنر سنتی ایران به شمار آورد که با توجه به جایگاه ویژه نور و نورگیرها در بناهای ایران، در دورههایی خاص، از مهمترین عناصر اصلیِ کاربردی و تزئینی معماری محسوب شده و بنا بر محل استفاده در بنا، کاربردهای مختلف داشته و دارای ساختار و تزئینات متنوع و متفاوت بوده است. بررسی آثار چوبی متعدد باقی مانده از دوره قاجار، حاکی از استفاده فراوان و خاص ارسی، در بناهای مختلف از جمله: مساجد، کاخها، زیارتگاه ها و خانهها نسبت به معماری دوره های قبل در ایران میباشد.

با توجه به افزایش روابط سیاسی و اجتماعی، هم چنین تعاملات فرهنگی و هنری بین ایران و جهان غرب در دوره قاجار و تأثیرپذیری هنر ایران از جمله معماری و تزئینات وابسته به معماری، بدیهی است كه بهره گیری از عناصر چوبی در این دوره، از جهت ساختاری و تزئینی مهم تلقی شده و با تنوعات و تحولاتی نسبت به گذشته همراه میباشد. این تحولات را میتوان در بهره گیری بیشتر از چوب و تنوع تزئینات چوبی، خصوصاً ارسی در بناهای این دوره ملاحظه نمود.

با در نظرگرفتن این امر، بررسی ویژگیهای ساختاری و تزئینی ارسی و هم چنین یافتن علل و عواملی که سبب گردیده تا این آرایهها در معماری، مورد توجه خاص قرار گرفته و از آنها استفاده فراوان گردد، امری لازم و ضروری بنظر میرسد.

1-2- اهداف تحقیق:

1-دستیابی به ویژگیهای خاص، که موجب گردیده ارسی در معماری این دوره بسیار مورد توجه قرارگیرد و همچنین یافتن دلایلی که باعث گستردگی استفاده از آنها گردیده است.

2-بررسی تأثیرات حضور عناصر غربی در ساختار و تزئینات ارسی، در بناهای دوره قاجار.

1-3- سئوالات کلیدی تحقیق:

1-ویژگیهای ساختاری ارسی در بناهای دوره قاجار چیست؟

2- در ساخت ارسی از چه تزئیناتی استفاده شده است؟

3-شرایط فرهنگی و هنری دوره قاجار(با توجه به حضورگسترده غرب و تأثیر عناصر غربی بر تمامی شئونات زندگی اجتماعی، از جمله هنر) در روند تحول آرایههای چوبی از جمله ارسی، چه تأثیری داشته است؟

1-4-فرضیات تحقیق:

2-بنظر میرسد، تمام تزئیناتی که بر روی آثار چوبی، در دوره های هم زمان با ساخت ارسی مورد استفاده قرار میگرفته، در تزئین این عنصر نیز بکار گرفته شده و در برخی موارد، تزئینات خاص و ویژه ای در ساخت ارسی استفاده شده است.

3-با توجه به فزونی ارتباط ایران با غرب در دوره قاجار، بنظر میرسد بهره گیری از ارسی و ویژگیهای خاص ساختاری و تزئینی آن، تحت تأثیر ارتباط با غرب، شکل گرفته است.

1-5-روش تحقیق:

نوع پژوهش بر اساس هدف، بنیادی بوده و بر اساس ماهیت و روش، تاریخی، توصیفی میباشد و همچنین در این پژوهش گردآوری مطالب به روش ترکیبی کتابخانه ای – میدانی انجام گرفته است. در روش میدانی، بررسی نمونه ارسیهای موجود در بناهای دوره قاجار در شهرهای مختلف از نزدیک صورت گرفته و در کنار بررسیهای میدانی و عکس برداری از آثار، با تعدادی از اساتید ارسیساز و آگاهان از این هنر، مصاحبه انجام شده(سنت شفاهی) و آگاهی های ارزشمندی به این مجموعه افزون شده است. هم چنین در روش کتابخانهای، گردآوری مطالب بر اساس منابع کتابی مدون و اسناد تاریخی بوده و لذا بر اساس اطلاعات بدست آمده با روشهای فوق، تحلیل نهایی لازم صورت گرفته است.

موضوعات: بدون موضوع

چهارشنبه 6 مرداد 1400

فرم در حال بارگذاری ...

فید نظر برای این مطلب