نسل چهارم
نوآوری در سازمان‌ها با تحولات نسل سوم R&D در کشورهای توسعه یافته مسیر گردید. این تحولات در بازار بر عرضه کالاهای حاصل از توسعه فناوری متمرکز بود. اما پس از این که مصرف کنندگان با ارزیابی بهبود کیفی کالاها، رقبات میان تولیدکنندگان را شدت بخشیدند. نوآوری کنونی، دیگر جوابگوی نیازهای بازار نبود، در نتیجه نگرش نوآوری ساختاری که محصول نگرش به نسل سوم بود به شکست انجامید و ساختار تجارت از رویکرد به پایه R&D، به نوآوری تغییر یافت. بدین ترتیب، نسل چهارم R&D با تمایز اصلی که میان قابلیت‌های نوآوری‌های ناپیوسته و نوآوری‌های پیوسته قائل می‌شد از اواسط دهه نود آشکار شد(دین محمدی، شهناری، ص ۲۲۴).
مؤسسه تحقیق و توسعه[۱]
یک مؤسسه تحقیق و توسعه، سازمان یا بخشی از یک سازمان است که در همه فعالیت‌های فرایند تحقیق و توسعه ایفای نقش می‌کند(نواز شریف، ۱۳۶۷).
تحقیق و توسعه واحدی است در قلب صنعت که نقش آن تغذیه تکنولوژیکی صنعت در جهت همگامی آن با روند پیشرفت علم و دانش در سطح جهان و همچنین تأمین نیازهای و خواستهای مردم است به طوری که می‌‌توان گفت تحقیق و توسعه تنها یک واحد یا یک دپارتمان مانند سایر واحدهای یک شرکت نیست بلکه فلسفه یک شرکت یا مجموعه صنعتی برای حیات و جلب رضایت مشتری است(جواهری،۱۳۷۵،ص ۲۸۴).
در هر صنعت اتخاذ تصمیم در مورد چگونگی سازماندهی و سرمایه گذاری برای امور تحقیق و توسعه، عموماً به عنوان بخشی از برنامه ریزی استراتژیک، به اهداف و سیاست‌های کلی آن مؤسسه وابسته می‌گردد. چنانچه تولید کننده ای بخواهد اولین عرضه کننده فرآورده ای باشد، معمولاً ناگریز به تامین، تجهیز و سازماندهی امور تحقیق و توسعه با هزینه نسبتاً گزاف خواهد بود و البته با هدایت صحیح برنامه های تحقیق و توسعه و پس از کسب موفقیت در دستیابی به تولید مورد نظر، این قبیل هزینه ها به بهترین وجه ممکن بازگشت و جبران می شود. اولین نمونه تاریخی فعالیت‌های تحقیق و توسعه را می توان از شرکت جنرال الکتریک مثال آورد. در واقع تا پایان قرن نوزدهم میلادی، اهمیت و جایگاه تحقیق و توسعه در صنایع ناشناخته بود. اولین آزمایشگاه تحقیق و توسعه در شرکت آمریکایی جنرال الکتریک شروع به کارکرد.این شرکت ملاحظه کرده بود که ابداعات جدید، محصولات اصلی و منابع در آمد شرکت را تشکیل می‌دهند. این شرکت در سال۱۹۰۰ میلادی، یکی از استادان دانشگاه (ام.آی.تی) را برای راه اندازی سازمان تحقیق و توسعه خود به همکاری دعوت کرد. این استاد نیز یکی از دانشجویان سابق خود را، که به تازگی با دریافت درجه دکترا از آلمان بازگشته و در دانشگاه (ام.آی.تی) با حقوق سالیانه ۱۵۰۰ دلار استخدام شده بود با حقوقی دو برابر این مبلغ، به همکاری در آزمایشگاه تحقیق و توسعه شرکت جنرال الکتریک به کار دعوت کرد مأموریت وی توسعه رشته لامپ تنگستن، در رقابت با رشته لامپ تانتالوم تعیین گردید، که در آلمان ساخته شده بود. پس از صرف اندکی بیش از ۵ سال وقت و یک صد هزار دلار هزینه در سال ۱۹۱۱ میلادی، این فعالیت تحقیق وتوسعه با موفقیت همراه شد، آزمایشگاه های تحقیق و توسعه شرکت جنرال الکتریک، نه تنها آن شرکت را همواره به عنوان یکی از پیشگامان اصلی تکنولوژی به شماره آورده بود، بلکه به عنوان تنها شرکتی شناخته شده است که در تاریخ ثبت اختراعات توانسته است بیش از ۵۰ هزار اختراع را به ثبت برساند(۱۹۸۰,ص۲۲)
مشخصات واحد تحقیق و توسعه
یک مجموعه با مکانیزمی جهت دریافت اطلاعات مورد نیاز از طریق منابع اطلاعاتی ملی و بین‌المللی و انتقال نتایج کار واحد به مجموعه صنعتی ونظارت بر اجرای آن.
-
- یک مجموعه با امکانات و مدیریت لایق جهت انجام کلیه وظایف محوله
-
- یک مجموعه با امکانات جهت پرورش افراد مطلع، خلاق، مبتکر و علاقمند به تحقیقات.
- یک مجموعه با توانایی‌های کافی و دارای سیستمی جهت ارتباط با جامعه به منظور پاسخ‌گویی به نیازهای بازار (جواهری،۱۳۷۵،ص ۲۸۴).
آثار واحدهای تحقیق و توسعه بر جامعه
-
- شناسایی و پرورش افراد مستعد، خلاق و مبتکر
-
- ایجاد شغل
-
- ترویج حس نوآوری و تحقیق در جامعه
-
- ایجاد در رقابت صنعتی در سطح کشور و در سطح بین‌المللی
-
- ارائه تولیدات صنعتی جدید متناسب با نیازهای جامعه
-
- ارتقاء سطح کمی و کیفی محصولات صنعتی
-
- رشد اقتصاد جامعه
- قابلیت رقابت محصولات صنعتی و اشباع بازار داخلی و صادرات
۹- خودکفایی صنعتی(جواهری،۱۳۷۵،ص ۲۸۴).
نیازهای بخش تحقیق و توسعه
نیروی انسانی کارآمد، خلاق و علاقمند.
-
-
- مدیریت
-
- امکانات سخت افزاری و نرم‌افزاری
-
- تجهیزات و لوازم و آزمایشگاهی
- منابع اطلاعاتی (جواهری،۱۳۷۵،ص ۲۸۴).
-
وظایف واحدهای تحقیق و توسعه
-
- انجام تحقیقات کاربردی
-
- انتخاب و جذب تکنولوژی
-
- صدور تکنولوژی
-
- تحقیقات توسعه‌ای در خصوص مواد، روش‌ها، فرآیندها، ابزارها و تجهیزات، دستگاه‌ها، محصولات، قطعات یدکی، استفاده از ضایعات،کاهش آلودگی و…
-
- انجام آزمایش در خصوص مواد اولیه، محصولات و قطعات
-
- ارائه روش های جدید آزمون و کنترل کیفی
- حضور در نمایشگاه‌ها، سمینارها، کنفرانس‌ها و سایر مجامع و انجمنهای علمی و تحقیقاتی (جواهری،۱۳۷۵،ص ۲۸۴).
مشکلات واحدهای تحقیق و توسعه
-
- عدم وجود ارتباط مناسب بین واحد تحقیق و توسعه با سایر واحدهای شرکت.
-
- عدم وجود ارتباط مناسب بین واحد تحقیق و توسعه با سایر واحدهای تحقیق و توسعه، دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی.
-
- عدم وجود ارتباط مستمر با سایر مؤسسات تحقیقاتی در سطح جهان.
-
- عدم وجود ارتباط مناسب با بازار مصرف و اطلاع از نیازهای جامعه.
-
- عدم سرمایه‌گذاری کافی.
-
- کمبود نیروی انسانی متخصص.
-
- عدم اعتماد مجموعه شرکت و جامعه به نتایج کارهای تحقیقاتی این واحد.
-
- عدم انتقال مشکلات صنعت به این واحدها.
- عدم استفاده کامل از توانایی‌های بالقوه این واحد.
۱۰- در پاره‌ای موارد مدیریت ضعیف این واحدها.
۱۱- عدم وجود یک برنامه‌ریزی تحقیقاتی جامع و تعیین اولویت‌های تحقیقاتی.
۱۲- عدم مشارکت واحد تحقیق و توسعه در برنامه‌ریزی‌های آتی مجموعه شرکت.
۱۳- انتخاب نامناسب و نامتناسب پروژ‌ه‌های تحقیقاتی.
۱۴- تأکید بیشتر بر جنبه تحقیق بجای توسعه.
۱۵- عدم وجود روحیه همکاری قوی و عموماً کار گروهی ضعیف.
۱۶- ضعف در منابع اطلاعاتی.
۱۷- عدم وجود جاذبه‌های مادی برای کارکنان این واحدها.
۱۸- عدم استفاده عملی و انتقال درست نتایج کارهای تحقیقاتی این واحدها به بخش تولید.
۱۹- کمبود اطلاعات و تجهیزات سخت‌افزاری، نرم‌افزاری، آزمایشگاهی و غیره.
۲۰- ضعف در آموزش کارکنان این واحدها(جواهری، ۱۳۷۵، ص ۲۹۰).
مدیریت پژوهشی[۲]
