ماریتیغال (Silybum marianum L.) یکی از گیاهان دارویی مهم خانواده مرکبان (Astraceae) است که در صنایع داروسازی کشور کاربرد فراوانی دارد. گیاهی علفی، یکساله، با ساقه گلدهنده به طول 250-150 سانتیمتر است. برگها پهن و شکننده با ظاهری مرمری شکل و در کنارههای آن خارهای زرد وجود دارد. گل‌آذین ماریتیغال درشت و خاردار، دارای گلهای بنفش است که در انتهای ساقه تشکیل میشوند، در تودههای بومی آن گاهی گل سفید هم دیده می شود. ریشه راست و دارای انشعاب است. بذرهای ماریتیغال به اندازه دانه گندم (شبیه تخم آفتابگردان)، دارای ناف سفید رنگ و برجسته و سطح صاف به رنگ قهوه‌ای روشن است. کاسبرگها در روی دانه به صورت خارهای زبری در آمدهاند که به انتشار بذر کمک می کنند. وزن هزار دانه آن بین 20 تا 31 گرم است. مردم در گذشته برای مداوای بیماریهای صفراوی و بیماریهای مربوط به دستگاه گوارش، از برگهای گیاه ماریتیغال استفاده میکردند. اکنون از مواد مؤثره میوه های رسیده این گیاه برای معالجه بیماریهای کبدی (سیروز و مسمویتهای کبدی) و پیشگیری از سرطان کبد استفاده می شود (امیدبیگی، 1384).
کشور ما به دلیل تکیه بر کشاورزی فاریاب برای تولید محصولات کشاورزی به شدت در معرض شورشدن اراضی است. تقریباً 90 درصد از مساحت کشور دارای اقلیم خشک و نیمهخشک است. آمارها نشان می دهند که سطح زیر کشت در ایران حدود 2/18 میلیون هکتار است که هم شامل زمینهای قابل کشت و هم مناطق زیر کشت گیاهان دائمی است. از کل زمینهای قابل کشت کشور تنها حدود 5/8 میلیون هکتار فاریاب هستند که از این سطح نیز 2/2 میلیون هکتار آن آیش است. سیستم اصلی تولید محصول در ایران بر اساس کشاورزی فاریاب است و حدود 50 درصد از اراضی تحت تأثیر انواع اثرات شوری قرار دارند. اکثر مناطق زراعی ایران مستعد شوری هستند و بزرگترین مناطق مستعد شوری در مرکز ایران قرار دارند. بنابراین، با توجه به غالبیت کشاورزی فاریاب، این منابع آبی و خاکی با گذشت زمان در معرض کاهش کیفیت هستند. تخمین زده شده که در مناطق شور موجود، میانگین کاهش عملکرد به بیشتر از 50 درصد برسد (Qureshi et al., 2007).
شوری زمانی ایجاد می شود که نمکهای محلول بیش از حد در منطقه توسعه ریشه تجمع مییابد و این عمل موجب کاهش عملکرد می شود. در اراضی آبی دنیا این نمکها از آب آبیاری و یا سطح ایستابی بالا ناشی میشوند. کاهش عملکرد زمانی رخ میدهد که افزایش میزان نمک از جذب آب توسط گیاه ممناعت می کند و گیاه علائمی همانند
خرید اینترنتی فایل کامل :
تنش خشکی، پژمردگی، برگهای تیره، ضخیم و برگهای با کوتیکول ضخیم را نشان میدهد، این علائم به مراحل رشدی بستگی دارد (Hanson et al., 1999).
با توجه به روند افزاینده جمعیت، نیاز به تولید غذا روز به روز بیشتر احساس میگردد و این امر وابسته به جوانه‌زدن هر دانه‌ای است که در خاک کاشته می شود. سهم بذر در تأمین احتیاجات بشر در مقایسه با سایر اعضای گیاهی از اهمیت خاصی برخوردار است، مثلاً بیش از 50 درصد انرژی مورد نیاز بدن انسان را بذور غلات تأمین مینماید (تاجبخش، 1375). بذرها علاوه بر آن که عامل اساسی تکثیر برای بسیاری از گیاهان زراعی محسوب میشوند، میتوانند محصول نهایی گیاه زراعی نیز باشند (رحیمیان، 1375).
یکی از مشکلات تولید گیاهان، جوانهزنی و استقرار گیاهچههای آنها میباشد. این مسئله به ویژه در تولید گیاهان دارویی از اهمیّت بیشتری برخوردار است، زیرا بذور این گیاهان با درجات متفاوتی دارای خواب هستند و هم‌چنین به دلیل کارهای اهلی‌سازی کم‌تری که روی آنها انجام شده، سبزشدن و استقرار گیاهچههای این گیاهان معمولاً به کندی انجام می شود. استفاده از تکنیک پرایمینگ بذر یکی از روشهای مؤثر برای غلبه بر این مشکل میباشد. جوانهزنی یکی از مراحل حساس در چرخه رشدی گیاهان به حساب میآید، زیرا جوانهزنی نقش عمده‌ای را در تعیین تراکم نهایی گیاه از خود به جای میگذارد. در شرایط تنش رطوبتی و شوری، جوانهزنی گیاه در تعیین تراکم نهایی از اهمیت زیادی برخوردار است. عواملی مثل کنترل ژنی، اندازه دانه، پوست دانه، قوه نامیه، کشت و کار عمیق، رطوبت خاک، غلظت اکسیژن و دما، جوانهزنی و ظهور گیاهچه را تحت تأثیر قرار میدهند. هم‌چنین درجه حرارت پایین خاک، رطوبت پایین و پوست سخت بذر از عواملی هستند که جوانهزنی، ظهور و توان گیاهچهها را کاهش میدهند. آزمایشات متعدد در ارتباط با گیاهان مختلف بیانگر این مطلب است که جوانهزنی در اغلب گیاهان به تنش شوری و خشکی حساس است. هر گیاهی که بتواند در مرحله جوانهزنی مقاومت بیشتری نشان دهد، خواهد توانست دوره اول رویش را موفقتر طی کند. برای استقرار موفقیت‌آمیز گیاهان، بهتر است جوانهزنی به سرعت و در حد قابل قبولی هم‌زمان صورت پذیرد. استفاده از برخی مواد شیمیایی، نیل به این هدف را آسان مینماید. منابع بسیاری موجود است که در آنها به تحریک و تسریع جوانهزنی بذر از طریق کاربرد یک ماده شیمیایی اشاره شده است. پرایمینگ بذر به فرایندی گفته می شود که بذر طی آن آب جذب می کند و فعل و انفعالات اولیه لازم برای جوانهزنی رخ میدهد، ولی جذب آب به حدی نیست که اجازه خروج به ریشهچه داده شود. تحقیقات بسیار مفیدی روی اهمیت پرایمینگ بذر و عوامل مؤثر بر موفقیت آن انجام شده است (Copland & Mcdonald, 1995).
سالیسیلیک اسید یا اورتوهیدروکسی بنزوئیک اسید، یک تنظیمکننده رشد درونی از گروه ترکیبات فنلی طبیعی میباشد که در تنظیم فرایندهای فیزیولوژیکی گیاه نقش دارد. القای گلدهی، رشد و نمو، سنتز اتیلن، تأثیر در باز و بستهشدن روزنهها و تنفس از نقشهای مهم سالیسیلیک اسید به شمار میرود (Raskin, 1992). به طورکلی سالیسیلیک اسید اثرات کلیدی در گیاهان از جمله تأثیر در جذب عناصر غذایی (Glass, 1975)، پایداری غشاء (Glass & Dunlop, 1974)، روابط آبی، عملکرد روزنهها، بازدارندگی سنتز اتیلن و افزایش رشد (Rajasekaran & Blake, 1999; Glass, 1975) دارد.
