:
کلید واژه ها: خوانش خواننده، هوش داستانی، رمان جدی، رمان عامه پسند
فصل اول
کلیات تحقیق
1ـ1ـ بیان مسأله :
دلیل اهمیت، تاثیر و رواج رمان، بیش از هر چیز به خوانده شدن آن و درک روایت توسط خوانندگان، مربوط می شود. در واقع خواننده داستان در مقام کنشگر اجتماعی با بروز رفتار خوانش، باعث مهم بودن، موثر شدن و رایج گشتن رمان در زندگی معاصر شده است.
بنابراین برای شناخت تفاوت ها و شباهت های خوانش خوانندگان رمان های جدی و عامه پسند قصد داریم به مطالعه و پژوهشی جامعه شناختی در میان خوانندگان رمان در شهر بندرعباس بپردازیم و ببینیم که چه ارتباطی میان هوش داستانی افراد و متغیرهایی هم چون جنسیت، میزان تحصیلات، شغل و حرفه، قشر یا طبقه اجتماعی و … وجود دارد و چه تاثیری بر خوانش خوانندگان رمان های جدی و عامه پسند می گذارد؟ بر همین اساس در این تحقیق به مطالعه خوانش خوانندگان رمان در شهر بندرعباس می پردازیم تا با سنجش هوش داستانی ایشان، انگیزه ها و اهداف آنان را از خواندن رمان های جدی و عامه پسند تحلیل و مشخص نماییم. بنابراین مسئله اصلی پژوهش حاضر این است که چه ارتباطی میان هوش داستانی و خوانش خوانندگان رمان های جدی و عامه پسند وجود دارد؟
1ـ2ـ اهمیت و ضرورت انجام تحقیق :
جامعه از اقشار مختلفی تشکیل شده و دارای خرده نظام هایی است که با یکدیگر در تقابل اند و بر یکدیگر اثر می گذارند. بنابراین برای شناخت آن و گروه هایش باید به تمام نهادها و ابزارهای فرهنگی و اجتماعی آن توجه کرد(مظفری، 1388). آثار فکری و فرهنگی با قرار گرفتن در حوزه ی مطالعات جامعه شناختی، به سوژه هایی اجتماعی تبدیل شده اند که بررسی خوانش های گوناگون (متن، خالق و مخاطب) آن ها به شناخت بهتر پدیده های اجتماعی- فرهنگییک جامعه منجر می شود. رمان یکی از انواع فکری و فرهنگی است که در نهاد فرهنگ و ادبیات جامعه، جای دارد و به باور جامعه شناسان، سرآغاز و منشأ شکل گیری آن به رویدادها و تحولات اجتماعی باز می گردد. در قرن هیجدهم میلادی که تحولات صنعتی باعث رشد فناوری گردید، پدیده ای به نام «اوقات فراغت» در میان طبقه بورژوا بروز کرد و رمان تمهیدی بود که برای سرگرمی این طبقه اندیشیده شد(اسلامی، 1382). بنابراین شرایط اجتماعی و فرهنگی در دوره ی انقلاب صنعتی باعث مقبولیتیافتن این نوع ادبی گردید. در واقع رمان کارکردی را که روزی شعر در تکوین شخصیت و هویت مشترک و اهلیت فرهنگی مردم، عهده دار بود، به دوش گرفت(خجسته، 1386). پس برای تحلیل جامعه شناختی آثار ادبی، بی تردید رمان گنجایشی به مراتب بیشتر از شعر دارد چراکه نه تنها توصیفات زندگی را با ترسیم محیط های اجتماعی، بلکه با تحلیل های جامعه شناختی این محیط ها، تلفیق می کند(همان).
بنابراین در شناخت و تحلیل مسائل اجتماعی جامعه ی معاصر، توجه کردن به سوژه های اجتماعی هم چون رمان در تحقیقات و پژوهش های جامعه شناختی دارای اهمیت
خرید اینترنتی فایل کامل :
است. چراکه امروزه محصولات فکری و فرهنگی دارای کارکردهایی فراتر از معنای سرگرمی در اجتماع هستند و در واقع به پدیده های اجتماعی که معرف جوامع گوناگونند تبدیل شده اند.
همچنین در بیانیکی دیگر از ضرورت های پرداختن جامعه شناسی به خوانش خواننده محور آثار ادبی می توان به این نکته اشاره کرد که از راه شناخت ساختارهاییک جامعه می توان پدیده های اجتماعی در آن جامعه را بازشناخت. گاه کنش های اجتماعی مردم از مولفه های بومی و فرهنگی خاص جامعه ای که در آن زندگی می کنند، سرچشمه می گیرد که در متن فرهنگ یک جامعه وجود دارد و بیانگر سنت ها و فرهنگ ویژه ی آن جامعه است. خوانش داستان ها در میان مردم منطقه ای خاص، در برگیرنده ی مجموعه متنوعی از کنش های فرهنگی است که تحت تاثیر مستقیم عوامل اجتماعی قرار دارد.
با توجه به اینکه در این پژوهش خوانش خوانندگان رمان در شهر بندرعباس مطالعه می شود، یکی از ضرورت هایی که باعث می شود انجام این تحقیق را لازم بدانیم، بررسی ارتباط میان ساختارهای بومی– فرهنگییک منطقه خاص و نوع خوانش خوانندگان رمان در آن جا می باشد. خوانش خوانندگان داستان ها را می توان با توجه به تاریخچه فرهنگی، جغرافیای محیط و وضعیت شهرنشینی محل زندگی آنان بررسی کرد. تا کنون خوانش خوانندگان رمان های فارسی در سطح کلی جامعه ایرانی مورد پژوهش قرار گرفته و خوانش خوانندگان یک منطقه خاص که دارای ابعاد فرهنگی ویژهی همان منطقه می باشد، مورد بررسی و مطالعه قرار نگرفته است.
اما این که اهمیت دو نوع رمان جدی و عامه پسند که در این پژوهش به آن ها خواهیم پرداخت، در چیست، باید گفت: اگرچه در پیدایش رمان فارسی، الگوی رمان غربی نقش داشت اما پیش شرط هایی هم چون برخورد و آشنایی با مدرنیته و وجود برخی از وجوه تمدن اروپایی باعث شد که رمان با موج روشنفکری و مشروطه خواهی وارد ایران شود(اسلامی، 1382). این پدیده فرهنگی و ادبی در جامعه ایرانی با وجود این که تقریبا همه ی انواعش تولید شده اند، اما دو نوع جدییا نخبه گرایانه و عاشقانه عامه پسند بیشترین جایگاه و طرفدار را در بین مخاطبان و خوانندگان به دست آورده اند. در واقع هر دو نوع این رمان ها که ما یکی را در محدوده ی ادبیات ستیز و دیگری را در قلمرو ادبیات گریز جای می دهیم، در یک نظام اجتماعی جایگاهیافته اند. مردم هر دو نوع رمان جدی و عامه پسند را می خوانند و در آن ها معنا مییابند. آن ها با انگیزه هایی هم چون کسب لذت، سرگرمی، به دست آوردن اطلاعات و نیز مقاصد دیگری نظیر ایجاد مرزبندی ها یا سلسله مراتب اجتماعی میان گروه های اجتماعی (الکساندر، 2009) استفاده می کنند. البته بدیهی است که این نوع رمان ها، خوانندگان متفاوتی دارند. بنابراین شناخت تفاوت در خوانش های گوناگون خوانندگان، باعث می شود جهان ذهنی، نظام زیبایی شناسی و پسند ادبی گروه های مختلفی که در یک جامعه زندگی می کنند و با رفتاری مشترک (خواندن)، آثار و نتایج مختلفی را در ساختار اجتماعی و فرهنگی جامعه سبب می شوند، بهتر وواقع بینانه تر بشناسیم. در واقع با بررسی زوایای مختلف یک داستان از نگاه قشرهای مختلف مردم و دستیابی به میزان واقع بینی و تخیل افراد یک جامعه و سنجش نوع علاقه ی آن ها برای مطالعه می توانیم به کارکردهای آثار ادبی از دیدگاه خوانندگان در قشربندی های اجتماعی پی ببریم.
