……………………………………………………………………………………………………………………….28
3-2-3 ویژگیهای داده بنیاد ……………………………………………………………………………………………….30
3-2-4 اجزاء و مراحل در فرایند تحقیق داده بنیاد …………………………………………………………….31
3-2-4-1 سؤال تحقیق …………………………………………………………………………………………32
3-2-4-2 نمونه گیری …………………………………………………………………………………………..33
3-2-4-3 نقش محقق …………………………………………………………………………………………..34
3-2-4-4 جمع آوری دادهها ………………………………………………………………………………….35
3-2-4-5 تحلیل دادهها ………………………………………………………………………………………..35
3-2-4-5-1 شکل گیری مفهوم ……………………………………………………………35
3-2-4-5-2 کدگذاری …………………………………………………………………………..36
فصل چهارم: یافته های تحقیق
4-1 گزارش نویسی مراحل تحقیق . ……………………………………………………………………………………………………39
4-1-1 استخراج سؤالات تحقیق ………………………………………………………………………………………….39
4-1-1-1 سؤالات نهایی تحقیق ……………………………………………………………………………43
4-1-2 نمونهگیری ………………………………………………………………………………………………………………..45
4-1-2-1 آشنایی با مصاحبهشوندگان ………………………………………………………………….48
4-1-3 نحوه پرسش سؤالات از مصاحبهشوندگان ……………………………………………………………….49
4-1-4 گزیدهای از صحبتهای شرکت کنندگان در مصاحبه …………………………………………….50
4-1-4-1 مرتضی گوهریپور ………………………………………………………………………………..50
4-1-4-2 محمد مسلمی ……………………………………………………………………………………..51
4-1-4-3 مهدی نیک روش ………………………………………………………………………………..52
4-1-4-4 پروین شمشکی …………………………………………………………………………………….53
4-1-4-5 الهه بهبودی ………………………………………………………………………………………….55
4-1-4-6 علی زارعان …………………………………………………………………………………………..56
4-1-4-7 محمود سلامیان …………………………………………………………………………………..57
4-1-4-8 علیرضا رحیمی ……………………………………………………………………………………..58
4-1-4-9 رضا حبیبی ………………………………………………………………………………………….58
4-1-4-10 گیتیفر شفایی ………………………………………………………………………………….60
4-1-4-11 رودابه حمزهای ………………………………………………………………………………….60
4-1-4-12 مجید قناد …………………………………………………………………………………………..62
4-1-4-13 مهناز آذین ………………………………………………………………………………………….63
4-1-4-14 اسدالله اعلایی ……………………………………………………………………………………..64
4-1-4-15 رحمان حاصلی ……………………………………………………………………………………65
4-1-4-16 پرویز امیری ………………………………………………………………………………………..66
4-1-4-17 محمد میرکیانی …………………………………………………………………………………66
4-1-4-18 احسان نیلی ………………………………………………………………………………………..68
4-1-4-19 نگین حسینی …………………………………………………………………………………… 68
4-1-5 بررسی سؤالات و کدگذاری ………………………………………………………………………………………69
4-1-5-1 کدگذاری مرحله اول …………………………………………………………………………….70
4-1-5-2 کدگذاری مرحله دوم …………………………………………………………………………129
4-1-5-2-1 سؤال اول : برنامه موفق ………………………………………………….129
4-1-5-2-2 سؤال دوم : ضوابط انتقال مفاهیم اخلاقی ……………………..132
4-1-5-2-3 سؤال سوم : دستهبندی مفاهیم اخلاقی ………………………..134
4-1-5-2-4 سؤال چهارم : قرابت قالبها برای ………………………………….137
4-1-5-2-5 سؤال پنجم : تفاوت قالبها ………………………………………… 138
4-1-5-2-5-1 پژوهشهای انجام شده ………………………………142
4-1-5-2-5-1-1 پژوهش اول …………………………….142
4-1-5-2-5-1-2 پژوهش دوم …………………………….142
4-1-5-2-5-1-3 پژوهش سوم ……………………………143
4-1-5-2-5-1-4پژوهش چهارم ………………………….143
4-1-5-2-5-1-5 پژوهش پنجم ………………………….144
4-1-5-2-5-1-6 پژوهش ششم ………………………….144
4-1-5-2-5-1-7 پژوهش هفتم ………………………….145
4-1-5-2-5-1-8 پژوهش هشتم …………………………146
4-1-5-2-5-1-9 پژوهش نهم ……………………………..146
4-1-5-2-5-1-10 پژوهش دهم ………………………..147
4-1-5-2-5-1-11 پژوهش یازدهم …………………….147
4-1-5-2-5-1-12 پژوهش دوازدهم …………………..148
4-1-5-2-5-1-13 پژوهش سیزدهم …………………..148
4-1-5-2-5-1-14 پژوهش چهاردهم…………………149
4-1-5-2-5-1-15 پژوهش پانزدهم ……………………149
4-1-5-2-5-1-16 پژوهش شانزدهم …………………..150
4-1-5-2-5-1-17 پژوهش هفدهم …………………….150
4-1-5-2-5-1-18 پژوهش هجدهم ……………………151
4-1-5-2-5-1-19 پژوهش نونزدهم ……………………151
4-1-5-2-5-1-20 نتیجه پژوهشها …………………..151
4-1-5-2-6 سؤال ششم :ژانرهای مود علاقه کودکان …………………….. 153
4-1-5-2-6-1 نتیجه …………………………………………………………154
4-1-5-2-6-1-1 همه مخاطبان ……………………….154
4-1-5-2-6-1-2 مخاطبین خردسال………………….155
4-1-5-2-6-1-3 مخاطبین کودک …………………….156
4-1-5-2-6-1-4 مخاطبین نوجوان ……………………156
4-1-5-2-7 سؤال هفتم :عناصر جذاب برنامه ………………………………… 156
4-1-5-2-8 سؤال هشتم : قالبهای برنامهسازی در تجربه …………… 160
4-1-5-2-8-1 قالب عروسكی ………………………………………….160
4-1-5-2-8-2 قالب ترکیبی (جُنگ) …………………………………162
4-1-5-2-8-2-1 ترکیبی نمایشی ……………………..162
4-1-5-2-8-2-2 ترکیبی غیر نمایشی ………………165
4-1-5-2-8-3 قالب انیمیشن ……………………………………………..168
4-1-5-2-8-4 قالب مسابقه ……………………………………………….169
4-1-5-2-8-5 قالب کلیپ و سرود ……………………………………172
4-1-5-2-8-6 قالب مستند ………………………………………………..173
8-8-2-5-1-7 سایر قالبها ………………………………………………..173
4-1-5-2-8-8 نتیجه …………………………………………………………..173
4-1-5-2-9 سؤال نهم : سنجش صحت ادعای مطروحه…………………. 177
4-1-5-2-9-1 نتیجه : ……………………………………………………….181
4-1-5-2-10 سؤال دهم : جذابیت مفاهیم اخلاقی ……………………….. 182
4-1-5-2-10-1 نتیجه ………………………………………………………..186
4-1-5-2-11 سایر پاسخها : بُرد رسانه …………………………………………… 186
4-2مقایسه برنامههای کودک کانال sat7pars و کانال قرآن سیما ……………………………………………. 187
4-2-1 چرا این دو کانال ……………………………………………………………………………………………………187
4-2-2 درباره کانال sat7pars ………………………………………………………………………………………..188
4-2-2-1 معرفی برنامههای کودک کانال sat7pars بر اساس قالب…………….190
4-2-3 درباره کانال قرآن سیما …………………………………………………………………………………………191
4-2-3-1 معرفی برنامههای کودک کانال قرآن سیما بر اساس قالب ……………..192
4-2-4 دلیل انتخاب برنامههای نقد شده از دو کانال ……………………………………………………….192
4-2-5 نحوه امتیاز دهی به برنامههای منتخب …………………………………………………………………193
4-2-5-1 تناسب قالب با ایده …………………………………………………………………………….193
4-2-5-2 انتخاب ژانر مناسب …………………………………………………………………………..193
4-2-5-3 رعایت اصول برنامهسازی …………………………………………………………………..194
4-2-5-4 رعایت ویژگیهای مخاطب ………………………………………………………………..196
4-2-5-5 نحوه انتقال مفاهیم …………………………………………………………………………..196
4-2-5-6 اعتقاد برنامهساز …………………………………………………………………………………197
4-2-6 نقد برنامههای منتخب دو کانال ……………………………………………………………………………198
4-2-6-1 برنامه خاله اورانوس …………………………………………………………………………..198
4-2-6-2 برنامه صبح بخیر کوچولو ……………………………………………………………………204
4-2-6-3 برنامه باغچه گردونه ……………………………………………………………………………208
4-2-6-4 برنامه سریال نمایشی هرا و نبات ……………………………………………………….214
4-2-6-5 برنامه جوانه ………………………………………………………………………………………..218
4-2-6-6 برنامه هدهد و خاله هدی …………………………………………………………………..221
4-2-6-7 برنامه بیشه سبز ………………………………………………………………………………….226
4-2-6-8 برنامه راه من؛راه تو …………………………………………………………………………….234
فصل پنجم: نتیجه گیری
5-1 خلاصهای از نتایج پژوهشها …………………………………………………………………………………………………. 240
5-1-1 قالبهای موفق برنامهسازی …………………………………………………………………………………..240
5-1-2 موفقیت برنامه ……………………………………………………………………………………………………….240
5-1-3 توجه به ظرفیت و بُرد رسانه ……………………………………………………………………………….241
5-1-4 نوآوری و خلاقیت …………………………………………………………………………………………………241
5-1-5 پدیده مناسبتی زندگی کردن ………………………………………………………………………………242
5-1-6 عناصر برنامهای ……………………………………………………………………………………………………..242
5-2 خلاصهای از بررسی برنامههای کودک دو کانال sat7pars و کانال قرآن سیما ……………….. 242
5-3 پیشنهادات …………………………………………………………………………………………………………………………….. 243
5-3-1 موزه ………………………………………………………………………………………………………………………243
5-3-2 ساخت شهرک سینمایی و تلویزیونی …………………………………………………………………..244
5-3-3 تاسیس رشته دکترای تهیهکنندگی گرایش کودک و نوجوان …………………………..244
فهرست منابع و مآخذ: ………………………………………………………………………………………………………………………246
ضمائم : متن مصاحبه با شرکت کنندگان در مصاحبه …………………………………………………………………….249
فهرست جداول:
جدول 1-1 : قالبهای برنامهای…………………………………………………………………………………………………………..10
جدول 2-1 : محبوبترین برنامههای مورد علاقه کودکان………………………………………………………………….19
جدول 3-1 : نمونه یادداشت عرصه و کدگذاری آن……………………………………………………………………………35
جدول 4-1 : کدگذاری مرحله اول ……………………………………………………………………………………………………..70
جدول 4-2 : کدگذاری مرحله دوم سؤال اول …………………………………………………………………………………..129
جدول 4-3 : کدگذاری مرحله دوم سؤال دوم ………………………………………………………………………………….132
جدول 4-4 : کدگذاری مرحله دوم سؤال سوم …………………………………………………………………………………134
جدول 4-5 : کدگذاری مرحله دوم سؤال چهارم ……………………………………………………………………………..138
جدول 4-6 : کدگذاری مرحله دوم سؤال پنجم ……………………………………………………………………………….139
جدول 4-7 : تفکیک قالبها براساس سن ……………………………………………………………………………………….141
جدول 4-8 : تفکیک قالبها براساس جنسیت ………………………………………………………………………………..141
جدول 4-9 : میزان علاقه کودکان به قالبهای برنامه کودک ………………………………………………………..142
جدول 4-10 : ژانرهای مورد علاقه کودکان ……………………………………………………………………………………153
جدول 4-11 : عناصر جذاب برنامه …………………………………………………………………………………………………156
جدول 4-12 : سنجش صحت ادعای مطروحه ……………………………………………………………………………….178
جدول 4-13 : امتیاز ژانرها براساس مخاطب ………………………………………………………………………………….194
جدول 4-14 : امتیاز آیتمهای برنامهسازی در یک برنامه جُنگ نمایشی ………………………………………195
جدول 4-15 : امتیاز آیتمهای رعایت ویژگی مخاطب ……………………………………………………………………196
جدول 4-16 : نحوه انتقال مفاهیم ………………………………………………………………………………………………….197
جدول 4-17 : جدول نهایی امتیاز دهی برنامهها ……………………………………………………………………………198
جدول 4-18 : ارزیابی برنامه قصههای خاله اورانوس ……………………………………………………………………..201
جدول 4-19 : حاصل امتیازات برنامه قصههای خاله اورانوس ……………………………………………………….202
جدول 4-20 : ارزیابی برنامه صبح بخیر کوچولو ……………………………………………………………………………206
جدول 4-21 : حاصل امتیازات برنامه صبح بخیر کوچولو ……………………………………………………………..208
جدول 4-22 : ارزیابی برنامه باغچه گردونه ……………………………………………………………………………………212
جدول 4-23 : حاصل امتیازات برنامه باغچه گردونه ……………………………………………………………………..214
جدول 4-24 : ارزیابی سریال نمایشی زهرا و نبات ………………………………………………………………………..215
جدول 4-25 : حاصل امتیازات سریال نمایشی زهرا و نبات ………………………………………………………….217
جدول 4-26 : ارزیابی برنامه جوانه …………………………………………………………………………………………………219
جدول 4-27 : حاصل امتیازات برنامه جوانه …………………………………………………………………………………..221
جدول 4-28 : ارزیابی برنامه هدهد و خاله هدی ……………………………………………………………………………..224
جدول 4-29 : حاصل امتیازات برنامه هدهد و خاله هدی ……………………………………………………………….226
جدول 4-30 : ارزیابی برنامه بیشه سبز ……………………………………………………………………………………………232
جدول 4-31 : حاصل امتیازات برنامه بیشه سبز ……………………………………………………………………………..234
جدول 4-32 : ارزیابی برنامه راه من؛ راه تو ……………………………………………………………………………………..236
جدول 4-33 : حاصل امتیازات برنامه راه من؛ راه تو ……………………………………………………………………….238
فهرست نمودارها:
نمودار 3-1 : نمودار تجزیه و تحلیل گراندد تئوری ایوز……………………………………………………………………….37
نمودار 4-1 : موفقیت برنامه ………………………………………………………………………………………………………………132
نمودار 5-1 : فراوانی کانالهای کودک در کشورهای مختلف دنیا …………………………………………………..245
فهرست اشکال:
شکل 3-1 : شکل فرایند تحقیق داده بنیاد ……………………………………………………………………………………….32
شکل 4-1 : مراحل رسیدن به قالب ……………………………………………………………………………………………………63
شکل 4-2 : مراحل ساخت صحیح یک کلیپ …………………………………………………………………………………….65
شکل 4-3 : عناصر تولید برنامه …………………………………………………………………………………………………………..67
شکل 4-4 : نسبت بین قالب و محتوا ………………………………………………………………………………………………182
فهرست تصاویر :
تصویر 4-1 : مسابقه مختلط خاله اورانوس ……………………………………………………………………………………….199
تصویر 4-2 : در آغوش کشیدن کودکان …………………………………………………………………………………………..199
تصویر 4-3 : رقص و آواز در برنامه خاله اورانوس …………………………………………………………………………….200
تصویر 4-4 : رنگی …………………………………………………………………………………………………………………………….203
تصویر 4-5 : ریحانه …………………………………………………………………………………………………………………………..203
تصویر 4-6 : لبخند مجری ……………………………………………………………………………………………………………….204
تصویر 4-7 : دکور و لباس در برنامه صبح بخیر کوچولو …………………………………………………………………204
تصویر 4-8 : تیتراژ ابتدایی برنامه صبح بخیر کوچولو ……………………………………………………………………205
تصویر 4-9 : همه فن حریف و پرستو …………………………………………………………………………………………….208
تصویر 4-10 : دکور برنامه باغچه گردونه ………………………………………………………………………………………….208
تصویر 4-11 : آواز و رقص ملایم برنامه باغچه گردونه …………………………………………………………………….209
تصویر 4-12 : فرق بین دکور سال 91 با سال 93 با تغییر کارگردان و تهیهکننده برنامه……………..210
تصویر 4-13 : قورقوری …………………………………………………………………………………………………………………….210
تصویر 4-14 : زهرا ……………………………………………………………………………………………………………………………214
تصویر 4-15 : قانقاری ………………………………………………………………………………………………………………………215
تصویر4-16 : نبات …………………………………………………………………………………………………………………………….215
تصویر4-17 : مادر زهرا …………………………………………………………………………………………………………………….215
تصویر4-18 : مادربزرگ زهرا ……………………………………………………………………………………………………………215
تصویر4-19 : کسرا ……………………………………………………………………………………………………………………………218
خرید اینترنتی فایل کامل :
تصویر 4-20 : یسرا ……………………………………………………………………………………………………………………………218
تصویر 4-21 : دکور برنامه جوانه ………………………………………………………………………………………………………218
تصویر4-22 : خاله هدی ……………………………………………………………………………………………………………………222
تصویر 4-23 : هدهد خان …………………………………………………………………………………………………………………222
تصویر 4-24 : راوی برنامه بیشه سبز ……………………………………………………………………………………………….227
تصویر 4-25 : بوبی، غوکی و خرسی ………………………………………………………………………………………………..227
تصویر 4-26 : سرسبز پیردانا ……………………………………………………………………………………………………………228
تصویر 4-27 : آرم صلیب سرخ در دکور برنامه بیشه سبز ………………………………………………………………228
تصویر 4-28 : تیتراژ برنامه بیشه سبز ……………………………………………………………………………………………..231
تصویر 4-29 : تیتراژ ابتدایی برنامه راه من؛ راه تو …………………………………………………………………………..235
تصویر 4-30 : نمونه ای فضای حاکم در برنامه راه من؛ راه تو ………………………………………………………..235
فصل اول:
کلیات تحقیق
دیباچه
كودكان از اثرپذیرترین مخاطبان برنامههای تلویزیون هستند[1]، تأثیر برنامههای این رسانه بر جنبههای مختلف اجتماعی، فرهنگی و روانی کودکان غیر قابل انکار است. یکی از مهمترین تأثیراتی که کودکان از تلویزیون میگیرند، تأثیرات دینی است که ممکن است همراه با برداشتهای خاصی از دین باشد. صرف تاکید بر این واقعیت که کودکان و بزرگسالان موجوداتی فعال و اثرپذیری هستند که به آنچه میبینند، میشنوند و یا میخوانند معنی میدهند، خود مبین آن است که ما به شکل غیر هدفمندانه تحت نفوذ و تاثیر رسانهها نیستیم. تاثیر رسانهها میتواند هم مفید باشد و هم مضر، این به نوع انتخاب ما از رسانهها و همچنین تا حد زیادی به محتوا و آنچه هر رسانه عرضه میکند بستگی دارد.
برخی از تحقیقات مربوط به کودکان و رسانه ها، یافتههای بسیاری از تاثیرات رسانهها بر کودکان، پیامدها و نتایج مخرب و مضر متمرکز است؛ پیامدهایی که به دلیل نگرانی والدین، معلمان و دیگر افراد جامعه موضوع بحث و گفتگوهای بسیاری در این زمینه شده است تا آنجا که بیش از یک هزار تحقیق مشهور و معروف به بررسی خشونت رسانهای پرداختهاند. طبق این مطالعات، خشونت موجود در فیلمها و برنامههای تلویزیونی تاثیرات چند برابری بر بینندگان دارند. تحقیقات بعضی از کشورها نشان میدهد، به جز برخی تاثیرات مطلوب، خشونت رسانهای اغلب موجب ترسهای نامطلوب و تا حدودی پرخاشگریهای مخرب میشود، البته در صورتی که عوامل تعیین کننده دیگری نیز در محیط کودک باشد که به تقویت این پرخاشگریهای مخرب، بینجامد. در عین حال برخی از تحقیقات انجام گرفته در مناطق مختلف، حاکی از آن است که این نتایج را نمیتوان به راحتی به سایر ملیتها تعمیم داد.
همچنین باید گفت که رسانهها نمیتوانند به تنهایی عامل تغییرات مثبت اجتماعی (نظیر کاهش اختلاف و شکافهای اطلاعاتی انقلاب آموزشی، مدارای اجتماعی، دموکراسی و صلح) باشند. با این حال اگر در همان جهت حرکت کنند، میتوانند در ایجاد این تغییرات مثبت مشارکت داشته باشند.[2]
به یقین، شالوده تفکر دینی كودكان را میتوان در همین مفاهیم و برداشتهای گوناگون جستجو کرد؛ اما به شرط آنکه شیوههای طرح این مفاهیم دینی، متناسب با درک و فهم کودکان با قالبهای مناسب برنامهسازی انجام گیرد تا به درستی این مفاهیم در ذهن کودکان نقش ببندد.
ساخت هر برنامهای نیاز به محتوا و قالبی برای ارائه دارد. باتوجه به هدفی كه تولیدكننده برنامه در نظر دارد محتوا و قالبی مناسب انتخاب میشود تا بتوان راحتتر و سریعتر به هدف رسید. و اگر هدف با محتوا و قالب همخوانی نداشته باشد هدف دقیق منتقل نمیشود و گاه برداشت معكوس، باعث شكست در هدف تولید كننده خواهد شد. محتوای یک پیام در قالب دكوپاژی است كه از صدا و تصویر تلفیق شده با ساختار، ارائه میگردد. و نمیتوان به راحتی محتوا را از قالب جدا كرد چرا كه هر ساختار و قالبی محتوای خاصی را میطلبد. تولیدكنندگان برنامه كودك برای ساخت برنامه نیاز به قالب و محتوایی خاص دارند كه دانش و تجربه بالایی را می طلبد.
اما برنامهسازی برای كودكان خود از كارهای بسیار خطیر میباشد چرا كه قدرت فراگیری كودك در این دوره بسیار بالا بوده و گاهی آموختن مطلبی، در رقم زدن سرنوشت كودك موثر خواهد افتاد. در ارتباط با فراگیری در كودكی در آثار اسلامی احادیث فراوانی از حضرات معصومین (ع) نقل شده است كه به چند نمونه از آنها اشاره میشود:
قال رسول الله (ص) : مَنْ تَعَلَّم فی شبابه كان بمنزلة الرَّسم فی الحَجَر[3].
كسی كه در جوانی علم بیاموزد، مانند نقش روی سنگ است.
قال علی بن ابیطالب (ع): الْعِلْمُ مِنَ الصِّغَرِ كَالنَّقْشِ فِی الْحَجَرِ.[4]
یادگیری در كودكی مانند كند و كاری روی سنگ است.(ماندگار است)
قال علی بن ابیطالب (ع): إنَّما قَلبُ الحَدَثِ كَالأرضِ الخالِیَةِ مَهما أُلقِیَ فیها مِن كُلِّ شَیءٍ قَبِلَتهُ ؛[5]
قلب نوجوان ، همچون زمین ناكشته است كه هرچه در آن افكنده شود، مى پذیرد .
در كودكی است كه تمام شاكله شخصیتی كودك شكل گرفته و پایه زیربنای شخصیت هر فرد مشخص میشود. و بهتر است از این فرصت به نحو مطلوبی جهت شكوفا كردن فطرت انسانی كودك بهره جست و او را در مدار اخلاق متعالی قرار داد. یكی از پتانسیلهای مهم برای انتقال مفاهیم اخلاقی به كودكان از طریق تولید برنامههای تلویزیونی برای كودكان است. به ویژه كه در عصر حاضر كودك مدت بیشتری را برای تماشای برنامههای كودك سپری میكند و والدین به خاطر مشغلههای فراوان كمتر با كودك همبازی و همداستان میشوند و دیگر مادربزرگ دلسوز و مهربان، زیر كرسی گرم و صمیمی خانواده داستان و متیلی پندآموز را نقل نمیكند بلكه خالههای مجازی در فضایی سرد داستانهایی با ذائقه بیگانه با فرهنگ ایرانی را بر بالین كودك میخوانند.