انسان بزرگترین کاربر زمین است و برای فراهم آوردن نیاز خود، بیشترین بهره را از زمین می برد. این بهرهوری روز افزون، بدون پیامد نیست. انسان به نسبت بهرهمندی از طبیعت برای فراهم آوردن خوراک و پوشاک و ساخت و پرداخت دستگاههایی که شیوه و روند زندگی را بهبود میبخشد، پسماند و دوریز تولید می کند. پسماندهای که برخی به طبیعت باز میگردند، برخی بازیافت شده، دوباره به چرخه تولید و بهره وری باز میگردند و برخی دیگر که روی دست طبیعت و انسان میمانند و چاره ای نمیماند مگر کاستن خطر و آلودگی آنها و پنهان کردن آن در دل خاک تا شاید خاک خود راهی برای دگرگونی و بازیافت این مواد باشند.
پسماندهای پزشكی یا بهداشتی[1]، كلیه پسماندهای تولید شده توسط واحدهای تأمین وحفظ سلامت، مؤسسات تحقیقاتی و آزمایشگاه ها را دربر میگیرد یا به عبارت دیگر به كلیه پسماندهای عفونی وزیان آور ناشی از بیمارستانها، مراكز بهداشتی ودرمانی، آزمایشگاههای تشخیص طبی وسایر مراكز مشابه گفته می شود. از منابع عمده زایدات بیولوژیكی، بیمارستانها، آزمایشگاهها و مراكز تحقیقات پزشكی هستند.
طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت[2]، پسماندهای بیمارستانی، کلیه پسماندهای تولید شده توسط واحدهای تامین وحفظ سلامت، موسسات تحقیقاتی و آزمایشگاهها را در بر مسی گیرد. این تعریف حتی پسماندهای تولید شده درمنازل (مانند تزریق انسولین، دیالیز و …) را نیز شامل می شود(WHO, 1999).
با توجه به حجم تولید بالای پسماند توسط مراکز بهداشتی- درمانی که به طور نمونه در سال 1385 به 80 تن پسماند بیمارستانی در شهر تهران به ازای هر روز رسیده و عدم استفاده از فناوریهای لازم جهت بی خطر سازی و دفن بهداشتی ،مردم و ارگانهای مرتبط را با چالشی بزرگ روبرو کرده است. همچنین پسماندهای بیمارستانی به دلیل داشتن انواع گوناگونی از میکروارگانیسم‌ها مانند باکتری‌های استافیلوکوک و استرپتوکوک، باسیل سل و کزاز، ویروس هپاتیت(هپاتیت ب و ث) و ویروس ایدز و بسیاری دیگر از میکروبهای بیماریزا مخلوطهای میكروبی و عفونی جزء خطرناكترین پسماندهای جامعه شهری محسوب میگردند(نوری، 1369).
لذا بیﺗﻮﺟﻬﯽ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺻﺤﯿﺢ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫـﺎی بیمارستانی، اﺣﺘﻤﺎل ﺑﺮوز و ﺷﯿﻮع ﺑﯿﻤﺎریﻫﺎ و اﭘﯿﺪﻣﯽﻫﺎی ﻣﻨﻄﻘهای وﺷﻬﺮی را اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽدﻫﺪ. اﯾﻦ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎ ﯾﮏ ﺧﻄـﺮ ﺟـﺪی ﺑـﺮای ﺳﻼﻣﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽﺷـﻮند(and Fabres, 1998 .( Tissat
چندین دهه است که مدیریت پسماند های بیمارستانی در دستور کار کشورهای جهان قرار گرفته است و کشورهای پیشگام در این زمینه به پیشرفت ها و دستاوردهای سودمندی دست یافته اند و افزون بر تلاش برای بهبود شرایط زندگی بستری اقتصادی را نیز فراهم ساخته اند. با وجود روشهای نوین جهت دفع پسماندهای بیمارستانی در بسیاری از مناطق كشور دفع این پسماندهای خطرناك همچنان به روش سنتی و از طریق ” دفن ” صورت میگیرد. دفن پسماندهای بیمارستانی، علاوه بر آلودگی‌های زیستمحیطی و آبهای زیرزمینی، خطر گسترش برخی از بیماریها را در پی دارد. دفن پسماندهای بیمارستانی و عفونی به شیوه های كنونی در كشور می تواند عواقب وپیامدهای جبران ناپذیری بدنبال داشته باشد(سید محمدی، 1383).
خرید تجهیزات برای بی‌خطركردن پسماندهای بیمارستانی به روش روز دنیا، مستلزم اعتبارات زیادی است كه می بایست از طرف دولت تامین گردد. مدیریت پسماندهای بیمارستانی نزدیک به پنج سال است که در ایران به اجرا گذاشته شده و سازمانهای بهداشت و درمان،محیط زیست و شهرداری ها به لحاظ قانونی دستاندر کار اجرایی آن و نظارت بر مدیریت درست آن شده اند(سازمان شهرداری، 1391).
پسماندهای ویژه طبق قانون مدیریت پسماند، مصوبه 9 خرداد 1383 شامل چند گروه اصلی میباشد. مهم‌ترین این گروه پسماندها، پسماندهای بیمارستانی بوده كه نقش بسزایی در به خطر انداختن سلامت شهروندان دارد. اصول درست این شیوه ها در استانداردهای ناظر بر بهداشت محیط و حفاظت محیط زیست از قبیل استاندارد EPA مربوط به ایالات متحده آمریكا و راهنمای EC مربوط به اتحادیه اروپا است. پسماندهای بیمارستانی شامل عفونی، پاتولوژیك، اجسام تیزوبرنده، دارویی، سرطان‌زا،
خرید اینترنتی فایل کامل :
شیمیایی، رادیواكتیو، براساس برآوردهای سازمان جهانی بهداشت در صورت تفكیک مناسب پسماندها، پسماندها شامل 80 درصد پسماندهای عادی مراكز درمانی، 15 درصد پسماندهای پاتولوژیكی و عفونی، یک درصد اجسام تیزوبرنده، سه درصد پسماندهای شیمیایی و دارویی و كمتر از یک درصد پسماندها مخصوص مواد رادیواكتیو، كپسول‌های گاز، دماسنج‌های جیوه‌ای شكسته و باطری‌های استفاده شده میباشد. شیوه های از بین بردن پسماندها شامل سوزاندن به وسیله زباله سوز، ضدعفونی شیمیایی، عملیات حرارتی مرطوب، عملیات حرارتی خشك، استفاده از امواج میكروویو، دفن كردن یا انباشته‌سازی و بی‌حركت سازی است.
درحال حاضر بیمارستانها بیشترین مقدار پسماندهای خطرناك را تولید میكنند. میزان تولید پسماندها، وابسته به عوامل زیادی همانند درآمد سرانه و استانداردهای بهداشتی كشورهاست بر پایه همین امر، در كشورهای با درآمد متوسط و كم، تولید پسماند كمتر از كشورهایی است كه درآمد سرانه آنها بالاتر است. در مراكز درمانی كه طرح مدیریت تفكیک اجزاء پسماند در آنها اجرا می‌شود، میزان پسماندهای خطرناك تولیدی، نسبت به مراكز درمانی كه فاقد مدیریت تفكیک پسماندها هستند، بسیار كمتر است. شوربختانه به دلیل نهادینه نشدن فرهنگ تفكیک اجزاء پسماند در مبداء تولید و عدم درك این مسئولیت توسط مدیران مراكز درمانی، میزان تولید پسماندهای بیمارستانی در كشورمان، رقم بسیار بالایی بوده به طوری كه در سال‌های اخیر با توجه به رشد فزاینده آن، شهرهای بزرگ كشور را دچار بحران نموده است(شجاعی، 1383).
بر پایه طرح سازمان جهانی بهداشت پسماندهای عفونی، پاتولوژیكی و اجسام تیزوبرنده با روش های مختلف زباله سوزی از بین می‌روند و ضدعفونی شیمیایی پسماندها، روش میكروویو ، دفن كردن و تخلیه در فاضلاب‌ها برای پسماندهای سرطان‌زا، شیمیایی و رادیواكتیو انجام نمی‌شود. در این میان به جز روش دفن كردن و تخلیه در فاضلاب، تمامی روشهای یاد شده برای از بین بردن اجسام تیزوبرنده استفاده می‌شود. معضل اساسی در زمینه پسماند های بیمارستانی مدیریت آن در مبداء، نحوه جمع آوری و حمل و دفع نهایی آن می باشد. باتوجه به اینكه معضل اصلی در مورد پسماند های بیمارستانی عدم تفكیک اجزای آنها در مبداء تولید میباشد كه با پافشاری و پیگیریهای وزارت بهداشت تعداد كمی از بیمارستانها، آن هم به صورت نامناسب و غیر بهداشتی عمل تفكیک را انجام میدهند. گرچه مجلس جمع آوری حمل و دفع پسماندهای بیمارستانی را به عهده خود تولیدكنندگان(بیمارستانها) گذاشته است، اما تا هنگامی كه بیمارستانها ومراكز درمانی به تنهایی و رأساً با بستن قرارداد با شركتهای خصوصی این كار را انجام ندهند، شهرداری خود را مؤظف میداند كه نسبت به جمع آوری و دفع آن اقدام نماید. با این حال برخی از بیمارستانها طرح تفكیک اجزاء پسماند را به طور كامل وصحیح انجام نمی دهند و پسماندهای عفونی و عادی را با هم جمعآوری و بستهبندی مینمایند . این اقدام حجم كار و هزینه دفع پسماند را بسیار بالا میبرد، چون سازمانهای مدیریت پسماند از تفكیک پسماندهای عفونی از عادی اطمینان ندارند به ناچار همه پسماندهای بیمارستانی را عفونی تلقی مینمایند(WHO, 2001).
